مانا و کەڵکی بوونی پێوەندی نێوان کورد و جولەکە

 لە کەس شاراوە نییە کە خاکی کوردستان لە لایەن چوار دەسەڵاتی تورک، عەرەب و فارس داگیر کراوە،ئەوەش بۆتە کەندوکۆسپێکی پڕئەستم لە سەرڕێگای بە ئاکام گەیشتنی ماڤی چارەخۆنوسینی کورد.

لەو چوار وڵاتانەی کە خاکی کوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە، نیزامەکانی ئیران و ئیراق، بە فەرمی دامەزراوێکی ئیسلامیین، سوریا و توکیا دوو نیزامی غەیر ئسلامیین، بەڵام لە ڕاستیدا زۆرینەی دانیشتوانی هەر چوار وڵات موسوڵمانن.

سوریا دوای جەنگی شەش ڕۆژەی ئیسرائیل و عەرەب لە بەرواری مانگی شەشی ساڵی ١٩٦٧ شەڕی بەرامبەر بە ئیسرائیل ڕاگەیاندوە،و ئێرانیش دوای ڕوخانی نیزامی شاهەنشایی بەئاشکرا هەڵگری سیاسەتی سرینەوەی ئیسرائیل لە نەخشەی جیهانە.

ئیراق، دوای کۆتایی رژیمی بەعسی ڕاستە بە فەرمی هەڵگری گێرانی سیاسەتی دژ بە ئیسرائیل نەبووە، بەڵام لە ژێر گۆشار و نەفۆزی ئیران پەیڕەو بووە لە سیاسەتێکی دژ بە دامەزراوی ئیسرائیل.

تورکیا تا بەر لە ڕووداوەکەی غەززە کە چەند کۆژاوی دانشتوانی تورکیا لێکەوتەوە دۆستی ستراتیژی ئیسرائیل بوو، بەڵام دوای ئەو رووداوە پێوەندی نێوان ئەو دوو وڵاتە چۆ بۆ خانەی ساردی پێوەندییەکانەوە.

لە پێڕاهاتنەوەیەکی خێرای سیاسەتی دەسەڵاتانی داگێرکەری خاکی کوردستان لە هەمبەر دامەزراوی ئیسرائیل ئاشکرا دێتە دی کە هەرچوار دەسەڵات دوژمنایەتی جولەکە دەکەن و ئیسرائیلیش هەرچوار حکومەتەکانی تورکیا وئێران وئیراق و سوریا بە مەترسییەک لەسەر سەقامگیربوونی وڵاتەکەی بەراوورد دەکا، کە لەوانە دەسەڵاتی شیعەی ئێران لە ئەوانیتر زیاتر بە دوژمنێکی جیدی خۆی دەناسێ.

بەرووردکردنی بارودۆخی هەنوکەی کورد بە جولەکە
یه‌که‌م، جووله‌که‌ خاوه‌نی حکوومه‌تێکی سه‌ربه‌خۆی خۆیەتی و ناوەندییەکی بە هێزی لۆبیکردن لە دەرەوە وڵات هەیە، زیادە لەوەش دامەزراوی جەلەکە دۆستێکی پڕبایەخی ستراتیژی ئەمریکا و غەربە.

لە کاتێکدا کورد، بەسەر چوار وڵاتدا دابەش کراوە و تاکوئیستاش نەبۆتە خاوەنی دامەزراوێکی سەربەخۆ، و لە بواری پێوەندی دیملۆماتیک لە دەرەوەی کوردستان زۆر لاوازە، ئاشکرایە کە هەرێمی باشوور کوردستان لەبوارەوە وەکو دەبێت نێتوانیەوە کاری بۆ بکا.

دووهه‌م، خه‌ڵکی جولەکە ته‌نانه‌ت پەیڕەو له‌ یه‌ک ئایینە، لە کاتێکدا میللەتی کورد جگە لە مەزهەبەکانی سوونە و شیعە، پەیڕەو لە ئایینەکانی تر وەک مەسیحی، کەلدانی و جوولەکە و هتد.

سێهه‌م، ئیسرائیل یەک دوژمنی هه‌یه‌ ئه‌ویش وڵاتانی ئیسلامین، کورد جگه‌ له‌ کێشه‌ی ئایینی تووشی شه‌ڕ و به‌ربه‌ره‌کانی هه‌ستی ناسیونالیستی سێ نه‌ته‌وه‌ی فارس، عه‌ره‌ب و تورک بووە. ‌
خاکی کوردستان بە سەر چوار وڵاتدا دابەشکراوە و ڕیگای ئاوی بۆ دەیایی ئازاد نییە، لە کاتێکدا ئیسرائیل فەرمانڕەوا وخاوەنی خاکەکەیەتی، هەروەها بە ئاوەکانی ئازادی دەیایی پێوەستە.

خا‌ڵه‌کانی هاوبه‌شی کورد و جوولەکە
١- له‌ چوار ده‌سه‌ڵاتداریی داگیرکه‌ری خاکی کوردستان، ئێران و سووریا‌ بە فەرمی سیاسەتی دژ بە ئیسرائیل دەگێڕن،و هەر دوو وڵاتیش کورد بە دژوژمنی سەرکیی خۆیان دەناسن.
٢- عێراق له‌تەوەری دەسەڵاتداری بەعس دامەزراوی جولەکەی بە رەسمییەت نەدەناسێ، پاش ڕووخانی رژیمی بەعسی حکومەتی فیدەڕاڵی ئێراق هەوڵوێستێکی شفافی بەرامبەر بە ئیسرائیل  لەخۆ نەنواندووە. بەڵام بێگومان ئەگەر ئیراق بەتەواوی سەقامگیر بێت، ڕەوتی سەدرو مالیکی و عەلاویی وجەعفەریش هەڵگری سیاسەتی دژ بە دامەزراوی ئیسرائیل دەبن.

کورد لەو بەشە لە کوردستان هەرچەندە بۆتە خاوەنی دەسەڵاتێکی فیدەڕاڵ بەڵام کۆنەپەرەستان و چاچەنوکانی ناسیونالیستی عەرەب ئیستاشی دەگەڵ بێت دان نانین بە  داواکانی کورد، کیشە هەرێم و بەغدا و هەڵوێستی مالیکی لە کەس شاراوە نییە.

٣- حکومه‌تی تورکیا‌ لە ژێر گۆشاری ئەمریکا وغەرب پێوه‌ندیی‌‌ دیپلوماسیی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلی نەپچراندوە، بەڵام وەک پێشتر ئیشارەی پێکرا عیلاقاتی دیپلۆماسی دوو وڵات لە پلەیەکی نزم دا‌ رایگرتوە.

ڕووداەوی غەززە، و چه‌ند ڕووداوەی‌‌ دیکە لە رابردوودا بوونه‌ هۆی کەزی و لاوازیی پێوه‌ندیی نێوان تورکیا‌ و ئیسرائیل.
کێشەکورد لە تورکیا تاوەکو ئیستا چارەسەریی نەکراوە، و گرژی نێوان کوردو تورک، هەروەها هەستی ڕەگەپەرەستی کەمالیزم بەرامبەر بە کورد لە ئەوپەڕی ناخەزی خۆیدایە.

لەو پێراهاتنەوەی سەرەوە دەتوانیین ئەو ئاکامە وەرگرین، دوژمنەکانی کوردو جولەکو جۆریەکەن، بەواتایەکیتر هەر چوار دەسەڵاتی داگیرکەری خاکی کوردستان هەڵویستێکی دوژمنانەیان بەرامبەر بە دامەزراوی ئیسرائیل هەیە، هەوکات هەر چوار دەسەڵاتیش کورد بە دۆژمنی سەرکی خۆیان دەناسن.

دۆستایه‌تی و بووونی پێوه‌ندیی نێوان دوو نەتەوەی کوردو جولەکە هەمیشە پتەوە بووە، هەروەها ڕیشەیەکی مێژوویی هەیە، بێگومان حکوومه‌ته‌کانی ناوه‌ندیی چوار وڵاتی داگیرکه‌ری خاکی کوردستان هەوڵیانداوە کێشه‌ و ناکۆکیی نێوان ئەو دوو میللەت درووست بکن، به‌ڵام ئاستوڕێژەی کێشه‌کان ئه‌وه‌نده‌ نه‌بوون که‌ نێوان ناخۆشی مێژوویی جووله‌که‌ و کوردی لێبەکەویتەوە.
له‌ نووسراوه‌کان و لێکۆلێنه‌وه‌کانی کورده‌ جووله‌که‌کانی دانیشتووی پێشووی کوردستان که‌ ئێستا‌ له‌ ئیسرائیل ده‌ژین ده‌رده‌که‌و‌ی، ئه‌وان یاد و بیرێکی خۆشیان له‌ ژێانکردن له‌ کوردستان هه‌یه‌.

پرسیارێکی کە هونەکەی لە ئارادایە ئەوەیە، ئایا دامەزراوی ئیسرائیل و هەرێمی کوردستان دەتوانن بەیەکەوە پێوەندی سیاسییان بێ؟

بەپێی کۆنوانسیۆانو  یاساکانی نێودەوڵەتی هەرێمی کوردستان بۆی هەیە لە گەڵ هەر دامەزراوێکی دەرەوە کە بە پێویستی بزانێ پێوەندی دیملۆماسیی و فەرهەنگی و ئابووری وەگربخا ولە هەیەک لەو لەوان دەتوانن لە وڵارت یەکتر نوسینگە بکەنەوە.

هەرچەندە لەوانەیە دروسێیەکانی کورد بە تایبەتی دامەزراوی حکومەتی ئێران پێوابێ کە حکومەتی فیدەڕاڵی هەرێمی کوردستان نابێ پێوەندی لە گەڵ ئیسرائیل هەبێ، بەڵام بەپێچەوانەی بۆچوونەکانی ئێران دامەزراوی ئیسرائیلیش دەتوانێ یەکێک لەو وڵاتانە بێت کەدەتوانێ هەرێم پێوەندی لە گەڵ بکا، بە مەرجێک ئەو رابەتەیە مەترسی و خەترێکی لەسەر سەقامگیربوونی کوردستان درووست نەکا.

خاڵەکانی موسبەت بۆ بوونی پێوەندی نێوان هەرێمی کوردستان و دامەزراوی ئیسرائیل کامانن.
یه‌که‌م، ئیسرائیل دوژمن و داگیرکه‌ری خاکی کوردستان نییه‌ و کێشەی سیاسیشی نییە لەهەمبەر هەوڵی دانی کور بۆ ماڤی چارەخۆنوسینی.

دووهه‌م،  جولەکە خاوەنی ئەزموونێکی بەهێزی سیاسەتی و لۆبیکردن لە گۆرەپانی دیپلۆماسی نێوەدوڵەتێ کەوابوو ئیسرائیل دەتوانێ لە ئەگەری جاری ماڤی چارەخۆنوسینی کورد پاڵپشتێک بێ و دەورێکی سەرەکیش بگێڕێ لەو کاتەێدا.

سێهه‌م، ئیسرائیل بەپێچەوانەی ئێران و تورکیا و سوریا و هەروەها وڵاتانی عەرەبی خاوه‌نی تکنه‌لۆژییه‌کی پێشرەفتە و بە ڕۆژە کە دەتوانێ یاریدەدەرێک بێت بۆ گەشەپێدانی کەرت کارامەیی و کەشتوکال و بە سیستیمکردنی دام و دەزگای ئیداری هەرێم.

چوارەم، بوونی پێوەندی نێوان ئیسرائیل و هەرێمی کوردستان لەسەر ئەساسیی بەرژەوەنی دوو نەتەوەی کورد و جولەکەیە، له‌ کاتێکدا  تورک و فارس و عه‌ره‌ب بە مەبەستەوە پێوەندی لە گەڵ هەرێم دەگرن و باوەڕیشیان نییە بە ماڤی چارەخۆنوسی کورد.

‌پێنچەم، بێگومان  پێوه‌ندیی کردن بە ئیسرائیلەوە بۆ کورد ئاکامێکی باشتری نێودەوڵەتی لێدەکەوێتەوە تاکو ئێرانو تورکیا‌و سووریا و ئیراق.‌ هۆکه‌شی ئەوەیە، نێوان کورد و ئیسرائیل کێشه‌ی داگیرکردنی خاک له‌ ئارادانییه‌.
لانی که‌م ئیسرائیل ده‌توانێ کورد بەهێزترولەبارتر له‌ فارسو تورک و عه‌ره‌ب له‌ کاروبای دیپلۆماسی نێونه‌ته‌وه‌یی ئامۆژگاری و یارمه‌تی کورد بکا و نابێتە کەندو کۆسپیش لە سەر ڕێگای پرسی چارەخۆنوسینی.

ئاوا دەتوانیین بڵێین کە دوو نەتەوەی کوردو جولەکە ئەگەرچی لە پرسیی ئایینی و نەتەوەیی جیاوازن بەڵام هەردوولا  دوژمنەکەیان جۆریەک و هاوبەشەن کەوابوو سەقامیگیبوونی کوردستانێکی سەربەخۆ لە بەرژەوەندی دامەزراوی جولەکەێدایە.

کوردستانێکی سه‌ربه‌خۆ و به‌هێزو سه‌قامگیر، یاخۆد چوار ده‌وڵه‌تی فێدراڵی کورد له‌ چوار به‌شی داگیرکراو، هه‌م له‌ به‌رژه‌وه‌ندیی ئیسرائیله‌، و هه‌میش دۆخێکی له‌بار و پاڵپشتێکی بە‌هێزە بۆ جێبەجێ‌کردنی پرۆسه‌ و ڕێبازی ئاشتی له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست‌.
نیزیکبوونه‌وه‌ی کورد له‌ جوولکه‌ نه‌ک به‌قازانج و له‌ به‌رژه‌وه‌ندیی جووڵانه‌وه‌ی کورده‌، به‌ڵکوو ده‌توانێ پاڵپشتێک و گۆژمێکی جیدی بێ له‌ زووتر به‌ ئه‌نجام گه‌یشتنی پرسی چارەخۆسینی نەتەوەیی کورد لە گۆرەپانی دیپلۆماسی نێودەوڵەتی.

کێشه‌کانی کورد و ئیسرائیل، ئه‌گه‌ر هاوئاینیش نه‌به‌ن، دوژمنانه‌کان جۆریه‌کن، و ئیسرائیلێکی و بە توانا
و به‌ هێز و سه‌قامگیر و هێمن، دڵنیایی یه‌كه‌‌ بۆ به‌رده‌وامی هه‌رێمی باشووری کوردستان و هەروەها لەباربوونی دۆخی نێودەوڵەتی بۆ بە ئاکام گەیشتنی ماڤی ڕاستەقینەی چارەخۆنوسینی کورد له‌هەر چوار به‌شه‌کانی کوردستان. 
دامه‌زران و به‌دیهاتنی حکوومه‌تێکی فێدڕاڵ له‌ هه‌ریه‌ک له‌ به‌شه‌کانی کوردستان به‌مانای نه‌مانی ده‌رده‌سه‌رییه‌کی کەمتر بۆ ئیسرائیلە.

توێژەران، هێمن..

تێبینی: وێنەکە لە دەزگای کورد ئیسڕائیل وەرگیراوە.
---------------------------------

پاریزگاری (رەمەتگان) چڤی بارزانی بۆ ئیسرائیل-كورد:


پاشناوی بنەماڵەكەمان دووبارە دەگۆڕینەوە لە (بار)ەوە بۆ( بارزانی) كە پاشناوی بنەماڵەی راستەقینەی خۆمانە،هەتا دەمرم شانازی بەوەوە دەكەم كە من كوردم و سەربەرزم بە كوردایەتیمەوە.
ئەو گروپە پێشمەرگەیەی كە هاتبوون بۆ ئیسرائیل بۆ ماوەی نزیك مانگێك زیاتر لە لای ئێمە میوان بوون
گەلانی ناوچەكە هەموویان خاوەنی سەربەخۆیین، تەنیا نەتەوەكەی من ماوە سەربەخۆ بێت،پەنابە خودا ئەمەش نزیكە ومن دەیبینمسەركردەكانی كورد دۆستایەتیەكی مێژوویی و قولیان لە گەڵ نەتەوەی جوولەكەدا هەبووە
-----------------------------
 
بێ پێوەندی دیپلۆماسیی ئاشكرا نێوان هەرێمی كوردستان وئیسرائیل دەوڵەتی كوردی مەحاڵە،بۆیە دەبێ كورد بەشەرمەوە سەیری ئەم پێوەندیی كورد و ئیسرائیل نەكات و لە رەخنەی ئەو وڵاتە عەرەبە بەناو ئیسلامییانە نەترسێت كە خۆیان بەنهێنی و ئاشكرا پێوەندیان لەگەڵ وڵاتی ئیسرائیلدا هەیە>>>
-------------------------

كاتێك جوولەكەكانی ئیسرائیل لەوە تێگەیشتن حكوومەتی بەریتانیا هەرگیز رازی نیە، دەست لە سیاسەتی سنورداركردنی جوولەكەكان هەڵبگرێت كە بەرەو وڵاتی خۆیان نەڕۆن، بە ئاشكرا دژی حكومەتی بەریتانیا هەستان‌و رێكخراوی "خۆڕاگری نەتەوەییان" دامەزراند. سوپای بەریتانیاش بەرامبەر ئەم جووڵانەوەیە هەستا بە تۆڵەسەندنەوە‌و زۆرێك لە جوولە

كەكانی دەست بە سەر كرد‌و ئەو شوێن‌و گەڕەكانەی جوولەكەی لێ نیشتەجێبوون كەوتنە بەر شاڵاوی توند‌وتیژی سوپای بەریتانیا. هاوكات عەرەبە فەلەستینیەكان بە دۆخێكی نیگەرانی‌و تۆقین شایەتحاڵی شەپۆلی گەڕانەوەی نهێنی جوولەكەكان بوون بۆ خاكی خۆیان‌و هەوڵیان دەدا بە كاری توند‌وتیژی دژی جوولەكەكان بیانترسێنن تا رەنگە ئەم وڵاتە بەجێ بهێڵن. لەو سەردەمەدا هەر چەند جار عەرەبەكان هێرشیان دەكردە سەر جوولەكەكان‌و بە مەبەستی كوشتنیان هەوڵیان دەدا.

دەوڵەتی بەریتانیا لە ساڵی (1947)، كاتێك كە "ئەتێلی" پۆستی سەرۆك وەزیرانی لە ئەستۆ بوو رایگەیاند، كە هەوڵا‌و تێكۆشانەكەی بۆ ئاشتی لە نێوان عەرەب‌و جوولەكەكان روبەڕوی شكست بووەتەوە‌و درێژەدان بەم دۆخەش بەلایەوە تەحەمول ناكرێت‌و خوازیاری بردنە دەرەوەی هەموو سەربازەكانیەتی لەم وڵاتە‌و كۆتایی هێنان بە داواكاریی لە سەر ئەم خاكە. لە بەرواری (29)ی نۆڤەمبەری ساڵی (1947)ی ز لیژنەی گشتی رێكخراوی نێونەتەوەیی پلانی دابەشكردنی وێ‌تی مێژوویی ئیسرائیلی بۆ دوو وڵاتی عەرەبی‌و جوولەكە تۆمار كرد كە بە زۆرینەی دوو لە سەر سێ ی دەنگی گشتی بوو. جوولەكەكان‌و عەرەبەكان هەردووكیان ناڕەزایەتی خۆیانیان بەرامبەر بەم پلانە دەربڕی‌و ئەوەیان بە كارێكی نایەكسانی دانا. جوولەكەكان وتیان ئەو شوێنانەی بۆ ئەوان تایبەت كراوە لە بواری نیشتەجێبوونەوە لە یەكتر دوورن‌و پەرش‌و بڵاو دەبنەوە لە حاڵێكدا جوولەكەكان دەیانویست لە تەنیشت یەكەوە بن چونكە پلانی دابەشكردنی زەوی شارۆچكەی جوولەكەكانی لە یەك دوور دەخستەوە كە وابێ ناتوانن وەك وڵاتی راستەقینە سەربەخۆیی رابگەیەنن. لە لایەكی دیكەشەوە عەرەبەكان هیچ بەهایەكیان بۆ جوولەكەكان نەدەدا‌و بڕوایان وابوو كە سەرانسەری ئەم وڵاتە دەبێ لە ژێر ركێفی ئەوان دا بێت.
سەرباری هەموو ئەمانەش جوولەكەكان بە رێبەرایەتی ئاژانسی جوولەكە (הסוכנות היהודית- سنخووت) پلانی دابەشكردنی وڵاتی باوكی پەسەند كرد‌و بڕیاری رێكخراوی نێونەتەوەییان قبوڵا كرد، بەڵام رێبەرانی وڵاتی عەرەب سیاسەتی ئاشتی هەڵنەگریان دەست پێكرد‌و ئەم پلانەیان بە شێلگیرانە رەد كردەوە‌و ئەو ناوچانەی جوولەكەی لێ نیشتەجێ بوون هێرشیان دەكردنە سەر ‌و رایانگەیاند كە جوولەكەكان دەخەنە دەریا ‌و سەرانسەری ئەم وڵاتە داگیر دەكەن.
لەو دەمانەی كە سەربازە بەریتانیەكان وردە وردە لەم وڵاتە دەكشانەوە، هێرشی عەرەب‌و كوشتن‌و بڕین دژی جوولەكەكان بە رادەیەكی زۆر چووە سەرەوە، بەڵام جوولەكەكان بە ئازایەتی بەرگریان لە خۆیان كرد‌و هێرشی عەرەبەكانیان راوەستاند‌و لە بەرواری 14ی مانگی مەی ساڵی 1948ی سەربەخۆیی وڵاتی ئیسرائیل راگەیەندرا.
راگەیاندنی سەربەخۆیی ئیسرائیل:

لە بەرواری (14)ی مانگی (مەی) ساڵی (1948) لە تەلاری نوێنەرانی میللەت لە شاری تەلئەبیب، "داڤید بن گوریۆن" رێبەری كۆمەڵگەی جوولەكەكان كە بۆ وڵاتی باوكیان گەڕابوونەوە‌و ژیانێكی نوێیان دەست پێكرد، سەربەخۆیی وڵاتی ئیسرائیلیان راگەیاند‌و بەیاننامەی سەربەخۆییان بە دەنگی بەرز‌و پتەو خوێندنەوە. لەم بەیاننامەیەدا هاتووە:" لە وڵاتی ئیسرائیل دا نەتەوەی جوولەكە پێكهات، لەوێ ناسنامەی ورەیی‌و ئاینی‌و نەتەوەیی خۆی بە دەست هێنا‌و فەرهەنگێكی پێكهێنا كە لە سەر بنەمای بەهای نەتەوەیی‌و جیهانی بینا كراوە، لەم ولاتەشدا بوو كە جوولەكەكان كتێبی نەمری تەوراتیان بۆ جیهانیەكان خستەڕوو. نەتەوەی جوولەكە پاش ئەوەی لە وڵاتی پیرۆز دەركران، بە هەموو وڵاتاندا بڵاوەیان كرد، بەڵام بەرامبەر وڵاتی باوكیان وەفادار مانەوە‌و بە هیوای گەڕانەوەیان بۆ ئەوێ‌و بەدەستهێنانی سەربەخۆیی دوبارە رۆژێ چەند جار دۆعایان دەخوێندەوە. بە پێی ئەم پەیوەندییە مێژووییە، جوولەكەكان هەوڵیان دا لە ماوەی چەندین سەدە بە بەردەوامی بگەڕێنەوە بۆ وڵاتی باوكیان‌و دیسانەوە حكومەتی جوولەكە پێكبهێنن. لەم ساڵانەی دوایی دا كۆچی بەكۆمەڵی جووەكان دەستی پێكرد. جوولەكەكان بیابانەكانیان كردە شوێنی كشت‌و كاڵا، زمانی عبری- یان زیندوو كردەوە، شار‌و دێهاتی زۆریان بینا كرد‌و كۆمەڵگەیەكی تێكەرشەریان بنیات نا كە بەردەوام لە گەشەسەندن دا بوو كە ژیانێكی ئابوری‌و كلتۆری تایبەتی هەیە. لە رۆژی (29)ی نۆڤەمبەری ساڵی (1947)ی ز لیژنەی گشتی رێكخراوی نێودەوڵەتی پلانێكی دانا كە تیایدا دامەزراندنی وڵاتێكی جوولەكەی سەربەخۆ لەم وڵاتە مێژووییەی ئیسرائیل پێشبینی كراوە. رێكخراوی نێودەوڵەتی بانگهێشتی دانیشتوانی ئەم وڵاتەی كرد تا هەوڵی پێویست بۆ جێبەجێكردنی ئەم پلانە جێبەجێ بكەن. لەوڕەوە "ئەندامانی لیژنەی نەتەوەیی" كە بە نوێنەرایەتی لە لایەن نەتەوەی جوولەكە‌و بزووتنەوەی سیۆنیزمی جیهانی لەم كۆبوونەوە فەرمییەدا كۆببوونەوە لە سەر بەڵگەكان بۆ مافی مێژوویی‌و سروشتی نەتەوەی جوولەكە‌و لە سەر بنەمای بڕیاری لیژنەی گشتی رێكخراوی نێودەوڵەتی، پێكهاتنی وڵاتی جوولەكە لەم وڵاتە مێژووییەی ئیسرائیل راگەیاند‌و ئەمەش بە ناوی وڵاتی ئیسرائیل رایانگەیاند.
شەڕی سەربەخۆیی ئیسرائیل:

لە مانگی نۆڤەمبەری ساڵی (1947)ی ز كە پلانی دابەشكردنی وڵاتی مێژوویی ئیسرائیل لە نێوان دوو وڵاتی عەرەب‌و جوولەكەدا راگەیەنرا، عەرەبەكان كە وتبوویان پەیماننامەی رێكخراوی نێودەوڵەتیان دڕیوە‌و فڕێیان داوە، دژایەتی‌و دەستێوەردانیان بۆ سەر شارە‌و گوندەكانی جوولەكەنشین دەست پێكرد‌و توند‌وتیژی‌و كوشتن‌و بڕین لە چوارچێوەیەكی بەربڵاودا درێژەی هەبوو، بەڵام كۆمەڵگەی جوولەكە لە وڵاتی ئیسرائیل هاوكات لەگەڵا بەرگری لە خۆیان‌و دوورخستنەوەی هێرشی دوژمن، درێژەیان بە تێكۆشان دا بۆ ئامادەكاری‌و راگەیاندنی سەربەخۆیی ئیسرائیل‌و بنیاتنانی وڵاتی نوێی ئیسرائیل. وڵاتانی بەهێزی عەرەبی ئەوكات، بۆ جێبەجێ نەكردنی پەیماننامەی رێكخراوی نێونەتەوەیی‌و نابوت كردنی ئەو ئیسرائیلەی كە هێشتا سەقامگیر نەبووە، دانیشتوانی ئەم ناوچەیەیان دایە بەر پەلامار‌و هێرشی بەردەوام‌و دژی ئەوان شەڕیان راگەیاند. سوپای میسر، عێراق، لوبنان، سوریا‌و ئەردەن‌و چەند یەكەیەك لە وڵاتی سعۆدیە لە هەموو سووچێكەوە دانیشتوانی جوولەكەیان دایە بە هێرش‌و پەلامار.
جوولەكەكان كەرەسەی شەڕی وەها بەرچاویان نەبوو بۆ بەرگری لە خۆیان، چەكی قورسیان تەنها چەند تۆپخانەیەك بوو، تەنانەت یەك فڕۆكە یان تانكیان نەبوو، بەڵام جوولەكەكان بە ورەی بەرز دەیانزانی لە گیان‌و ماڵ‌و وڵاتەكەیان بەرگری دەكەن. ئەوانە بە دەستی بەتاڵا توانیان پەلاماری رێك‌وپێكی عەرەب‌و هێزی كۆماندۆ دوور بخەنەوە. "كیبووتس"ەكان واتە "دێهاتە هاوبەشەكان" كە لە ناوچەی دوور ‌و سنوردا بوون بە پتەوترین گروپی خۆڕاگری‌و بەرگری دەژمێردران. ئەوانە لە بارودۆخێكی زۆر دژوار روبەڕوی سوپای رێك‌وپێك بوونەوە‌و نەیاندەهێشت بەرەو دێهات‌و شارە ناوەندییەكانی ئیسرائیل نزیك ببنەوە. شەڕی سەربەخۆیی ئیسرائیل كە نزیكەی یەك ساڵا درێژەی خایاند كاتێك كۆتایی پێهات كە عەرەبەكان نەیانتوانی بوو تەنانەت یەك هەنگاو لەو خاكەی كە لە سەر بنەمای پلانی رێكخراوی نێودەوڵەتی بە وڵاتی جوولەكە تایبەت كرابوو داگیری بكەن بەڵكو بەشێكی زۆر لەو خاكەی كە تایبەت كرابوو بە وڵاتی عەرەبی كەوتە ژێر ركێفی ئیسرائیلیەكان.
لە ئۆرشەلیم شەڕەكە زۆر قورس‌و نایەكسان بوو. جوولەكەكان لەم شەڕەدا شكستیان هێنا‌و لە مانگی (مەی)ی ساڵی (1948)ی ز ناچار بوون خۆرهەڵاتی ئۆرشەلیم بسپێرنە دەستی سوپای ئەردەن. ناوچە دانیشتوانی جوولەكەی ئەم بەشەی ئۆرشەلیم كەوتنە ژێر ركێفی ئەردەنیەكان‌و شاری ئۆرشەلیمیان كردە دوو بەش، ئیسرائیلیەكان كە رۆژئاوای ئۆرشەلیمیان بە دەست بوو پەیوەندییان لەگەڵا "كەتەل هەمعراوی" (כותל המערבי- دیواری نەدەبە)‌و گەڕەكی جوولەكەنشینی خۆرهەڵاتی ئۆرشەلیم‌و زانكۆی عبری ئۆرشەلیم پچڕا‌و بێبەش بوون.
لە دەستدانی خۆرهەڵاتی ئۆرشەلیم‌و شوێنە پیرۆزەكانی برینێكی لە دڵی نەتەوەی جوولەكە بەجێهێشت كە پاش شەڕی شەش رۆژەی ساڵی (1967)‌و ئازادی خۆرهەڵاتی ئۆرشەلیم برینەكەیان تیمار كرا.
لە درێژەی یەك ساڵا شەڕی خوێناوی بۆ چەندین جار ئاگربەستی كورت ماوە راگەیەنرا. شەڕەكە بە شێوازی فەرمی لە جنێڤەری ساڵی (1949)ی ز كۆتایی پێهات ئەوەش كاتێك بوو كە سنور ئەم ولاتە بە گوێرەی پلانی دابەشكردن لە پەیماننامەی رێكخراوی نێودەوڵەتی، چەند هەزار كیلۆمەتری دووجا پەرەی سەندبوو، واتە شوێنی زۆریان بە دەستهێنا. پاشماوەی ئەو زەویانەی كە بە پێی رێكخراوی نێودەوڵەتی بۆ وڵاتی عەرەبی تایبەت كرابوو، لە ژێر ركێفی وڵاتانی عەرەبی دراوسێ دا بوو. كەناری رۆژئاوای رووباری ئەردەن كەوتە ژێر دەستی وڵاتی ئەردەن‌و میسر بە سەر كەنارەی غەزەدا زاڵا بوو، ئەوسا بنیاتنانی وڵاتی عەرەبی سەربەخۆ هەڵوەشایەوە. لێرەدا وڵاتانی عەرەبی بەرامبەر بە فەلەستینیەكان خیانەتیان كرد چونكە دەیاندەتوانی ئەو زەویانەیان بدەنەوە‌و پاڵپشتیان بكەن بۆ سەربەخۆییان لەو بەشەدا كە رێكخراوی نێودەوڵەتی لە پلانەكەدا دەست نیشانی كردبوو. بەڵام وڵاتە عەرەبیەكان ئەو بەشە عەرەبییەیان داگیر كرد. لە نیوەی دووهەمی ساڵی (1949)ی ز وڵاتانی میسر، لوبنان، ئەردەن‌و سوریا لەگەڵا ئیسرائیل پەیمانی ئاگربەستیان واژۆ كرد.
لەو مانگانەی سوپای عەرەب بەرامبەر بە ئیسرائیل لە شەڕدا بوون‌و دەیانویست خەڵكی ئەم وڵاتە لەناو بەرن یان بیانخەنە دەریا، چەند سەد هەزار كەسی فەلەستینی لەم وڵاتە ماڵا‌و حاڵی خۆیانیان بەجێهێشت‌و پەنایان بۆ وڵاتانی عەرەبی برد، وایاندەزانی پاش شەڕێكی كورت ماوە‌و نابوتكردنی ئیسرائیلیەكان دەتوانن بە سەركەوتوانە بگەڕێنەوە بۆ ئەم وڵاتە.
"حاج ئەمین حسێنی" موفتی ئۆرشەلیم‌و سەرانی سوپای میسر بەڵێنیان بە عەرەبەكان دابوو كە لە ماوەی دوو هەفتەدا ئیسرائیلیەكان لە دەریادا نوقمیان دەكەن. رێبەرانی كۆمەڵگەی عەرەبی بەڵێنیان بە عەرەبە فەلەستینیەكان دابوو ماڵا‌و دێهاتەكانیان بەجێبهێڵن تا وڵاتانی عەرەبی خێراتر بتوانن بەرەو پێش بڕۆن‌و زوو بە زوو ئیسرائیلیەكان لەناو بەرن. مەبەست لەم فەرمانە ئەوە بوو كە لە نێوان ئاگربەست‌و شەڕدا زیانێك بەر عەرەبەكان نەكەوێت. لە هەندێ بواری دەگمەن دا سوپای ئیسرائیل ناچار كرا فەرمانی چۆڵكردنی دێهاتەكانی عەرەب نیشن بدات، بەڵام زۆربەی عەرەبەكانی تر بە ئارەزووی خۆیان‌و بە دوای بانگهێشتی كۆمەڵگەی عەرەب دا بڕیاریان دا ماڵەكانیان بەجێبهێڵن.
لە كاتی پەیمانی ئاگربەست دا رێژەی ئەو عەرەبانەی لە خاكی ئیسرائیل دا مابوونەوە بریتی بوو لە (160) هەزار كەسی پێگەیشتوو كە ئیسرائیل بێ جیاوازی بە هاوڵاتی ناسینی‌و ناسنامەی ئیسرائیلی پێدان. لە ماوەی (50) ساڵی یەكەمی سەربەخۆیی ئیسرائیل، رێژەی عەرەبەكانی ئیسرائیلی زیاتر لە یەك ملیۆن كەس بوو، ئێستا رێژەی عەرەبەكانی ئیسرائیل لە سەرووی یەك ملیۆن‌و دوو سەد هەزار كەسە.
ساڵانی سەرەتای سەربەخۆیی:

بە راگەیاندنی سەربەخۆیی‌و بنیاتنانی فەرمی وڵاتی ئیسرائیل سەرەڕای ئەوە كە هێشتا شەڕ درێژەی هەبوو، شەپۆلی كۆچی جوولەكەكان بەرەو وڵاتی باوكیان دەستی پێكرد. لە ماوەی سێ ساڵی سەرتادا بە هۆی هاتنی دەیان هەزار كەسی كۆچكردووی جوو لە سەرانسەری جیهان، رێژەی جووەكانی وڵاتی ئیسرائیل دوو ئەوەندە چووە سەرەوە‌و بووە (4/1) ملیۆن كەس. رێژەیەكی بەرچاو لەم كۆچبەرانە ئەو جووانە بوون كە لە شەڕی جیهانی دووهەم‌و كارەساتی "شوئا" (שואה– هولۆكوست- كارەساتی كوشتنی جوولەكەكان لە شەڕی دووهەمی جیهانی) رزگاریان ببوو‌و لە ئوردۆگا كاتیەكانی وڵاتی ئەڵمانیا‌و نەمسا‌و ئیتالیا نیشتەجێ ببوون. بە راگەیاندنی سەربەخۆیی، چەندین وڵاتی عەرەبی دەستیان كرد بە ئازار‌و ئەزیەتی جوولەكەكانی ناوخۆی وڵاتی خۆیان، لەم نێوانەشدا عێراق بڕیاری دەركردنی هەموو جووەكانی دەركرد‌و ئیسرائیل ئەوانی لە ئامێز گرت. زۆربەی جووەكانی وڵاتانی لیبیا‌و یەمەن كە لەو وڵاتە وەدەرنرابوون بەرەو ئیسرائیل بەڕێكەوتن. هەروەها رێژەیەكی زۆر لە جووەكانی رۆمانیا، بوڵغاریا، هەنگاریا‌و توركیا بەرەو ئیسرائیل بەڕێكەوتن.
بەپێچەوانەی ئەو كۆچبەرانەی كە پێش سەربەخۆیی هاتبوونە ئیسرائیل‌و خاوەن پیشەی كارامە‌و خوێندنەوە بوون، زۆربەی ئەو كۆچبەرانەی كە بە راگەیاندنی سەربەخۆیی لە وڵاتانی ناوبراو بەرەو ئیسرائیل رۆیشتن تا رادەیەك بە دەستی بەتاڵا روویان لەو وڵاتە كرد، وڵاتی تازە بنیات نراوی ئیسرائیل بە ئابوری‌و داهاتێكی لاواز بە باشی نەیدەتوانی كارەكانیان جێبەجێ بكات.
لەو كاتەدا ئەو عەرەبانەی لە راگەیاندنی سەربەخۆیی ئیسرائیل تووڕە ببوون، لە هەندێ وڵات وەك مەراكیش، لیبیا، سوریا، میسر‌و عێراق پەلاماری جووەكانیان دا كە بووە هۆی وەدەرنانی بە كۆمەڵی سەدان هەزار كەس لەوانە، سەرەڕای هەموو بێ توانایی ئابوری، ئیسرائیل لە سەر ئەركی نەتەوەیی‌و ئاینی خۆیان دەیزانی دەبێ زوو بە زوو ئەوانە داڵدە بدات‌و ژیانی باشیان بۆ دابین بكات. لەو كاتانەدا كە توركیا‌و ئێران دوو وڵاتی ئیسلامی بوون، بەڵام بە بوونی دوو حكومەتی ناوەندی بەهێز نەیاندەهێشت ئازاری جوولەكەكان بدرێت، بەڵام لە مانگی مارسی ساڵی (1950)ی لە كوردستانی ئێران دا بە هۆی ناكۆكییەك كە خرایە نێوان خەڵكەكە (12) كەس كوژران.
پاش راگەیاندنی سەربەخۆیی، جووەكانی كوردستانی ئێران‌و ناوچەكانی تری ئێران بڕیاریان دا بگەڕێنەوە بۆ ئیسرائیل. هەزاران كەس لە جوولەكەكانی شارە جۆراوجۆرەكانی ئێران مەبەستی كۆچیان هەبوو. دەوڵەتی ئێران دەرفەتی بۆ جووەكانی ئێران رەخساند بگەڕێنەوە بۆ ئیسرائیل، هەروەها هەلی بۆ جووەكانی عێراق رەخساند كە بە هۆی ئازار‌و ئەزیەت پەنایان بۆ ئێران هێنابوو لە رێگای تارانەوە بەرەو ئیسرائیل دەگوازرانەوە.
گروپی كۆچبەری زۆر كە بۆ ئیسرائیل تازە بنیات نراو هاتبوون، پێویستیان بە خانوو، جل‌وبەرگ، پزیشك، كارو خوێندن هەبوو. نەتەوەی ئیسرائیل لە لایەكەوە بەرامبەر بەو عەرەبانەی هێرشیان دەكردنە سەر شەڕیان دەكرد، لە لایەكی تر بۆ سەرنجڕاكێشان‌و نێشتەجێكردنی كۆچبەران‌و دابینكردنی پێداویستیان لە هەوڵدا بوون‌و هاوكات خەڵكی وڵاتەكە فیداكارانە‌و بە گیانفیدایی سەرقاڵی بنیات‌و دامەزراوەكانی وڵاتەكەیان بوون كە پێویستیان پێبوو، رێكخراو ‌و دامەزراوە‌و كارگە كە بۆ وڵاتێكی مۆدێرن پێویست بوو دابینیان كرد. چونكە لەو دەمانەدا ئیسرائیل پاشكەوتی پێویستی لە بەر دەستدا نەبوو، دەوڵەت ناچار بوو شێوازی جیرەبەندی‌و كوبن بۆ خۆراك دروست بكات. ئەم كارە بۆ ماوەی پێنج ساڵ درێژەی هەبوو تا لە ساڵی (1954)ی ز شێوازی بازاڕی ئازاد بووە باو.
لە ساڵانی نێوان (1950) بۆ (1960)ی زاینی ئیسرائیل پێویستیەكی خێرای هەبوو بۆ نیشتەجێكردنی كۆچبەرانی تازە كە لە وڵاتانی ترەوە هاتبوون، هەروەها بواری ئاسایشی وڵاتەكەیان وای دەویست كە زۆربەی خەڵكەكان لە چەند شاری گەورەدا كۆ نەبنەوە، لەم بوارەدا بڵاوەكردنیان بۆ سەرانسەر وڵات پێویستیەكی ستراتیژی بوو، ئیسرائیل دەستی كرد بە دامەزراندنی شارۆچكەی تازە بنیات نراو كە ناوی "شارۆچكەی تازە گەشەسەندوو" (עיירות פיתוח)ی لێنرا، لە بواری ستانداری بینا‌و ئیمكاناتی كار ‌وئاسایشەوە لە ئاستی زۆر بەرزدا نەبوو.

هەموو ئەم شارۆچكانە لە پەراوێزی شارە گەورەكان یان لە شوێنە دوورە دەستەكان بنیات نرا لە حاڵێكدا هەندێ لەوانە سەركەوتوانە بوو هەندێكی تر دۆخێكی وەها بەرچاویان نەبوو. لەو چەند دەیەدا كە ئاوەدانی‌و كاری بیناكردن لە ئیسرائیل چوارچێوەیەكی بەربڵاوی هەبوو، سەدان "كیبووتس" (קיבוץ- ئاوەدان كردنەوەی هاوبەش)‌و "مووشاو" (מושב – ئاوەدان كردنەوەی هەرەوەزی) لە شوێنە دوورە دەستەكانی وڵات‌و لە سەر سنورەكان بنیات نرا كە زۆرینە كاری كشت‌و كاڵیان دەكرد‌و ئەوەش بووە هۆی پێشكەوتنێكی زۆر‌و بەرچاوی كشت‌وكاڵیی ئیسرائیل. لەوڕوەوە ئیسرائیل توانی لە ماوەی پێج ساڵ ئازووقە‌و پاشكەوتی سەدان هەزار كۆچبەری تازە هاتوو‌و بۆ ئیسرائیل‌و سەدان هەزار كەسی كۆنتر لە شارە‌و دێهاتەكاندا دابین بكات. هەروەها لەو ماوەیەدا توانی هەناردەی خۆراك بۆ دەرەوە دەست پێبكات. لە كۆتایی ساڵانی (1950)ی ز شەپۆڵی كۆچی جووەكان لە وڵاتانی هەنگاریا‌و مەجارستان‌و میسر دەستی پێكرد.
ساڵانی دەیەی (1960):

هەرچەند لە ساڵانی (1960)ی ز ژیان لە ئیسرائیل دا بە دژواری تێپەڕ دەبوو‌و خەڵك هەوڵیان بۆ بژێوی رۆژانەی ژیان دەدا، بەڵام پێداگری‌و شێلگیری بەردەوامیان بووە هۆی پێشكەوتنی ئابوری وڵات‌و دابینكردنی چینی مامناوەندی كە زوو بە زوو پێگەیەكی پتەوی دۆزیەوە. بە چوونە سەرەوەی ئاستی ژیان، خەڵك دەستیان بە گەشت‌و سەیران كرد‌و وەرزشە جۆراوجۆرەكان بووە باو لە ناو خەڵك دا، مۆسیقا‌و شانۆ پەرەی سەند‌و ژیانی فەرهەنگی خەڵك زۆر دەوڵەمەند بووەوە. پیشەی گەشتیاری لە ئیسرائیل بە خێرایی پەرەی سەند‌و ئیسرائیل هەموو ساڵێك خانەخوێتی لە سەدان هەزار گەشتیاری بیانی دەكرد‌و لە پاڵا ئەوەشدا خەڵكی ئیسرائیل لە ناوخۆی وڵات زۆر حەزیان لە گەشت‌و سەیران بوو.
لە هەمان سەرەتاكانی سەربەخۆیی ئیسرائیل بڵاوبوونەوە‌و چاپی گۆڤار‌و رۆژنامە لە وڵات دا بووە باو ‌و بە ساڵانی دوایی دا پەرەی سەند. رادیۆ لە ناو خەڵكدا خۆشەویستیەكی تایبەتی هەبوو‌و لە هەمان ساڵانی سەرەتایی دا كەناڵی تەلەفزیۆنی ئیسرائیل كرایەوە. لە ساڵانی (1960) بە دواوە ئیسرائیل لە بواری كشت‌و كاڵی بەشێكی زۆری بۆ خەڵك دابین دەكرد‌و هەر لەم بوارەشدا بوو بە نموونە بۆ وڵاتانی تر‌و ناوبانگی دەركرد لە شێوازی نوێ كشت‌و كاڵی دا. زۆربەی وڵاتانی بەرەو پێشكەوتن ئیسرائیلیان بە نموونە بۆ خۆیان دانابوو ‌و لێوەی شتی نوێ فێر دەبوون‌و چاوەڕێ یارمەتیان لەم وڵاتە هەبوو. لەوڕوەوە ئیسرائیل چەندین پسپۆڕی كشت‌و كاڵی‌و ئاوی بە خۆویست بۆ وڵاتانی تری نارد تا یارمەتی وڵاتانی جیهانی سێیەم بدەن بۆ بردنە سەرەوەی ئاستی بەرهەم‌و نەهێشتنی برسیەتی كە بە شێوازی فێركاری نوێ دانرابوو. وڵاتی ئێران لەمدەمانەدا كە بەرەو پێشكەوتنی خێرا هەنگاوی هەڵێنابوو‌و بەرەو مۆدێرنیزەبوون دەرۆِیشت داوای لە ئیسرائیل كرد یارمەتیی بدات، بۆ ئەم مەبەستەش ئیسرائیل سەدان پسپۆڕی روانەی ئێران كرد‌و هەزاران گەنجی ئێرانی بۆ فێربوونی بەشە جیاجیاكان روانەی ئیسرائیل كران.
لەو ساڵانەدا ئیسرائیل دەیبینی كە وڵاتانی دراوسێی خۆی كە هەموویان عەرەبن سەرقاڵی كڕینی چەك‌و كەرەسەی سەربازین لە یەكێتی سۆڤیەت‌و وڵاتانی كومۆنیستی‌و خۆیان لەم رێگایەوە ئامادە دەكەن. لە دۆخێكی وەهادا ئیسرائیل ناچار بوو خۆی دەست بكات بە نەخشەدانان‌و دروستكردنی چەكی مۆدێرن. پسپۆڕانی ئیسرائیل لەم بوارەدا نوێگەرییان كرد، بەڵام بە گشتی ئیسرائیل دەیزانی ئەمبارەكانی خۆی لەگەڵا ئەمباری ئەم وڵاتە عەرەبیانەدا كە خەریكن بەرە بەرە لە چەك‌و كەرەسە پڕی دەكەن پێوانە ناكرێت. لەمڕەوە هەوڵ بۆ دیپلۆماسییەكی بەربڵاو درا تا ئیسرائیل بتوانێ كەرەسەی پێویست لە ویلایەتە یەكگرتووەكان‌و وڵاتانی ئەوروپی بكڕێت‌و لەم بوارەدا هەندێ دەسكەوتی هەبێت.
هێرشی عەرەبەكان بۆ سەر ئیسرائیل:

لە ساڵانی دەیەی (60) لەو دەمانەی كە ئیسرائیل پێداگرانە هەوڵی دەدا پێشكەوتنی ئابوری‌و پیشەسازی‌و زانستی‌و كلتۆری بە دەست بێنێت‌و شەپۆلی كۆچبەران لە ئامێز بگرێت‌و ئەوانەی تازە هاتوون لە كۆمەڵگەی خۆیدا سەرنجی رابكێشێت، وروژانی وڵاتانی عەرەبی دژی ئیسرائیل توندتر بووەوە‌و كاری تیروریستی لە سنوری وڵاتانی سوریا‌و ئەردەن‌و میسر لە خاكی ئەم وڵاتەدا بەربڵاوتر بووەوە. لە لووتكەی ئەم وروژانەدا بوو لە مانگی مەی (1967)ی ز بە فەرمانی "جەمال عەبدوناسر" سەرۆك كۆماری میسر، هێزە سەربازیەكانی میسر بە شكاندنی پەیمانی ئاگربەست لەگەڵا ئیسرائیل بەرەی كێشا بەرەو بیابانی "سینا" داوای لە هێزە پێویستیەكانی رێكخراوی نێودەوڵەتی كرد كە لەم سنورەدا سەقامگیر بوون تاكو ئەوێ بەجێ بهێڵن. ئەم هێزانە بە خێرایی لە نیوەدوورگەی سینا چوونە دەرەوە‌و سوپای میسر لە هێڵی سنوری لەگەڵا ئیسرائیل هەر لە بیابانی سینا تا كەناری غەزە ئامادەیی سەربازی راگەیاند.
ئیسرائیل كە هەستی بە مەترسی شەڕ دەكرد بانگهێشتی هێزە پاشكەوتیەكانی خۆی كرد. میسر بە فەرمانی "عەبدوناسر" رایگەیاند كە تەنگەی "تیران" دابخرێت كە شوێنگەی تێپەڕبوونی كەشتیە ئیسرائیلەكان بوو لە بەندەری "عەقەبە" بۆ دەریای سوور، لەمڕوەوە بەندەری "ئیلات" لە باشووری ئیسرائیل داخرا. جەمال عەبدوناسر لە پەرلەمانی لیژنەی نەتەوەیی میسر قسەیەكی كرد كە ئاگری لێدەباری: مەسەلە لە سەر ئەوە نیە كە بەندەری ئیلات دابخرێت یان نا، بەڵكو پرسیارەكەمان ئەمەیە چۆن دەتوانین وڵاتی ئیسرائیل بۆ هەمیشە لەناو بەرین."
سوپای سوریاش بە لاسایی كردنەوەی میسر، یەكە سەربازیەكانی بردە بەرزاییەكانی گوڵان كە بە سەر بەشێكی زۆری باكووری ئیسرائیل دایە‌و لەوێ ئامادەیی سەربازی راگەیاند. لەو كاتەشدا ئەردەن لەگەڵا میسردا پەیمانێكی بەرگری واژۆ كرد. وڵاتانی سعۆدیە‌و ئەلجەزیرە‌و كوێت رایانگەیاند كە چەندین یەكەی سەربازی خۆیان دەدەن میسر بۆ پاڵپشتی. لە بەرامبەر دۆخێكی وەها كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی توانای ئەوەی نەبوو روبەڕوی دەستڕێژی سەربازی ئەم وڵاتانە ببێتەوە یان لەوانەشە حەزی نەدەكرد هیچ پەرچدانەوەیەك بداتەوە، بۆیە دەبوایە ئیسرائیل زوو بە زوو چارەیەكی بۆ خۆی بدۆزیبایەوە.
لە رۆژی چوارەمی مانگی جۆنی ساڵی (1967)ی ز پەرلەمانی ئیسرائیل بڕیارێكی چارەنووسی دەركرد كە بەو هۆیە بۆ بەرگری لە خۆی دەبێ هێرشێكی لەناكاو دەست پێبكات. قەرار وابوو هێرشەكەی ئیسرائیل لە كازیوەی رۆژی پێنجەمی مانگی جۆن دەست پێبكات.
هێزی ئاسمانی ئیسرائیل لە قافا لە ماوەی چەند كاتژمێر هێزی ئاسمانی سوپای میسر ‌و سوریا‌و ئەردەنی داماڵی‌و خاپووری كرد‌و لە هەمان رۆژانی سەرتاوە سەلمێندرا كە سەركەوتن بۆ ئیسرائیلە.

شەش رۆژ پاش شەڕەكە (10)ی مانگی جۆن، سوپای سێ وڵاتی عەرەبی بە تەواوی داماڵڕا. لە ماوەی شەش رۆژدا ئیسرائیل توانی خۆرهەڵاتی ئۆرشەلیم لە دەستی ئەردەن دەربێنێت، هەم سەرانسەری باریكەی رووباری ئەردەن‌و بەرزاییەكانی گوڵان‌و غەزە‌و نیوەدوورگەی سینا (كە سێ ئەوەندەی خاكی ئیسرائیل)ە بە سەریدا زاڵا بێت.

سەرچاوە: گۆڤاری ئیسرائیل-کورد