کوردستان گەیشتە دەریا
ئۆفڕا بێنگیۆ/ هائارێتس*
لە ئینگلیسییەوە: مەسعوود مەناف
لە ئینگلیسییەوە: مەسعوود مەناف
ئەو گۆڕانکارییانەی کە لەم ساڵانەی دواییدا لە وڵاتانی عەرەبی ڕوییدا، چەخماخەی پێشکەوتنێکی لێڵی تری لە ناوچەیەکی کەمتر ناسراو بەڵام ستراتێژیک لە سێ گۆشەی عێراق، تورکیا و سووریا لێدا. ناوچەیەک کە دەکرێ
ناوی "کوردستان"ی لی بنیین.
ئاکامی ئاشکرای ئەو گۆڕانکارییانە دەتوانێ ببێ بە هۆی شکڵگرتنی دەوڵەتێکی کوردی بە ویشکایی گرێدراو لە عێراق. دەوڵەتێک کە هەوڵ دەدات داڵانێک بۆ خۆی بکاتەوە تا بگاتە دەریای مەدیترانە. ئەگەر بێت و ئەو هەوڵە سەربگرێ، ئاواتی لەمێژینەی کوردەکان بۆ ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی تا ڕادەیەکی زۆر لە ڕاستی نزیک دەبێتەوە.
گەلۆ چەندە مومکینە کە سیناریۆیەکی لەم چەشنە لە ئارادابێ و چ فاکتۆرگەلێک دەتوانێ یارمەتیدەری وەڕاست گەڕانی بێت؟
گرینگترین نیشانەی هێزگرتنی ئەو سیناریۆیە، دوا پێشهاتەکانی سووریان کە کوردەکان توانیان بە باشی ئەو هەلە بقۆزنەوە کە لە ئاکامی شۆڕشی سووریا دا خوڵقا. کوردەکان توانیویانە بە هۆی ئەو بۆشاییە کە لە هەرێمەکەیان درووست بوو، کۆنترۆڵی ئەو بەشە لە سووریا بگرنە دەست و ئامادەکاری بۆ ڕاگەیاندنی ئۆتۆنۆمی بکەن.
"ئێمە کوردستانمان دامەزراند و تازەش ئامادە نین لە دەستی بدەین". ئەوە مانشێتی باوی ئەو ڕۆژانەی مێدیایی تورکیا سەبارەت بە سووریایە.
هەندێک لە چاودێران، لە سەر ئەو بڕوایەن کە بەشار ئەسەد لە پشت ئەو جووڵەیە.
هەرچۆنی کە بێ، کوردەکانی سووریا خەریکە ئامادەکاری بۆ ئەوە دەکەن کە بە بەردێک، چەند چۆلەکە بکوژن! بەرزکردنەوەی نرخی مامەڵە لەگەڵ دەمێشق، بەهێزترکردنی هەڵوێستی خۆیان لە بەرانبەر ئۆپۆزیسیۆنی سووریا[کە تا ئێستا هیچ مەیلێکی لە خۆی نیشان نەداوە کە داخوازییە نەتەوایەتییەکانی کوردان قەبووڵ بکات]، و دانی ئەو پەیامە بە تورکیا کە جارێ ئەو با لە فکری کوردەکانی خۆی دابێ و دوا ئامانج، نزیکبوونەوە لە حکومەتی هەرێمی کوردستان.
دژکردەوەی هیستریک و پڕ لە دڵەڕاوکێی مێدیایی تورکیا بەرانبەر بەو گۆڕانکارییانەی کە لە کوردستانی سووریا دەقەومن، لەو ڕاستییەوە سەرچاوە دەگرێ کە ٨٠٠ کیلۆمیتر سنووری هاوبەشی تورکیا لەگەڵ کوردستان، خەریکە دەگاتە ١٢٠٠ کیلۆمیتر.** نیگەرانی تری تورکیا لە شکڵگرتنی کوردستانێکی گەورەتر یا لانیکەم دووهەمین کوردستان لە سەر سنوورەکانییەتی و ئەوەش دەتوانێ ببێتە هۆی سازبوونی کێشەیەکی تر و هاوکات ورووژاندنی کوردەکانی تورکیا.
شارەداری دیاربەکر "عوسمان بایدەمیر" وتبووی کە کوردەکان خەریکە چەند کوردستانی ئۆتۆنۆم، کە خاوەنی دراوێکی هاوبەش دەبێت، دادەمەزرێن و پێتەختەکانیشیان شارەکەی خۆی دیاربەکر، هەولێر، قامیشلوو و مهاباد لە ئێران دەبێت.
نیگەرانییەکانی تورکیا سێ هۆکاری سەرەکی هەیە. گرینگترین نیگەرانی تورکیا لەوەیە کە "پارتی یەکێتی دێمۆکراتیک"، ڕێکخستووترین حیزبی ناو ئۆپۆزیسیۆنی کوردی سووریا، کۆنترۆڵی ئەو بەشە لە کوردستان بگرێتە دەست. حیزبێک کە نزیکایەتییەکی زۆری لەگەڵ پارتی کارێکارانی کوردستان[ڕێکخراوێکی چەکداری شۆڕشگێڕ لە تورکیا] هەیە و بەو شێوە مومکینە کوردستانی ئازادکراوی سووریا ببێتە بنکەیەکی پارێزراو بۆ هێرشکردنە سەر تورکیا. ئەوەش لە نۆبەی خۆی دا دەبێتە هۆی ورووژانی زیاتری کوردەکانی تورکیا و لاساییکردنەوەی براکانیان لە سووریا بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانیانە. حکومەتی هەرێمی کوردستانیش هەوڵ دەدات تا لە ڕێگەی کوردستانی سووریا و ناوچە سنوورییە کوردنشینەکانی تورکیاوە، خۆی بگەیەنێتە دەریا ئازادەکان.
ستراتێژیست و چاودێرانی سیاسی تورکیاش، لە بەرانبەر ئەو هەڕەشە چەند لایەنەی کە هەستیان پێکردووە پێشنیار دەکەن کە تورکیا هەرێمێکی پارێزراو لە سەر سنووری لەگەڵ کوردستانی سووریا پێکبێنێ و هاوکات هەوڵی ڕازیکردنی کوردەکانی خۆی بدات.
لە لایەکی ترەوە فاکتۆرێکی گرینگ و شوێندانەر لە سەر ئەو سێگۆشە کوردییەی کە باسمانکرد هەیە کە بە "رۆڵی تورکیا" ناوی دەبەین. پارتی داد و گەشە[AKP] کە ماوەی نزیک بە دە ساڵە دەسەڵاتداری تورکیایە، سەرقاڵی پیادەکردنی سیاسەتێکی نوێ لە هەمبەر کوردەکانی ئەو دیو و ئەم دیوی سنوورەکانییەتی. سیاسەتێک کە مرۆڤ دەتوانێ بە "سیاسەتی مامەڵەکردنێکی پڕ لە دووفاقیەت " وەسفی بکات.
ئاکەپە بۆ چارەسەری کێشەی کورد تەنانەت ئامادەبووە کە وتووێژ لەگەڵ پارتی کرێکارانی کوردستانیش بکات بەڵام بە درێژایی زەمان دەرکەوتووە کە ئاکەپە هەنگاوێک بۆ پێشەوە داوێ و دوو هەنگاو دەکشێتەوە دوایە و ئەوەش ئاکامەکەی نابێتە لاوازکردن و لەناوبردنی پەکەکە وەک تورکیا ئاواتی بۆ دەخوازێ.
هاوکات ئاکەپە هەنگاوی گرینگی سەبارەت بە زمان و کولتوری کوردی هەڵێناوە ئەگەرچی هەزاران چالاکی کوردیشی خستۆتە ناو گرتووخانەکان، شتێک کە هێزگرتنی بەرچاوی کوردە ناسیۆناڵیستەکانی لێکەوتۆتەوە.
هەمان سیاسەت لە ڕەفتاری ئانکارا لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستانیش دا دەبینرێ. جار هەیە لەناکاو پێوەندییەکان گوڕ و تینێکی زۆر بەخۆوە دەبینن و دواتر بە هەمان خێرایی، ساردییەکی مانادار لەو پێوەندییانە دا درووست دەبێ.
هەمووی ئەوانەش نابێتە هۆی شاردنەوەی ڕاستییەک کە گرێدراوی لەڕادەبەدەری کوردستان بە تورکیایە. ئانکارا بە بێ ڕەزامەندی بەغدا، کۆمەڵێک گرێبەستی نەوت و گاز و ڕاکێشانی هێڵی گواستنەوەی وزەی لەگەڵ هەولێر واژۆکردووە. ئەوەش لە کاتێک دایە کە تورکیا بەردەوام پێداگری لە سەر یەکپارچەیی خاکی عێراق دەکاتەوە.
سێهەمین فاکتۆری گرینگ و شوێندانەر لە سەر سێگۆشە کوردییەکەی کە باسکرا، قووڵبوونەوەی پێوەندییە ناوخۆییەکانی کوردی ئەو سێ پارچەیە. پێشووتر، سنووری ئەو سێ کوردستانە، داخراو بوون. حکومەتی ناوەندی سێ وڵاتی ئاماژەپێکراو لەگەڵ ئێران، بەردەوام سەرقاڵی داڕشتنی پلانی ستراتێژیک بۆ سەرکوت کردنی هەرچەشنە بزوتنەوەیەکی کوردی و ڕێگرتن لە سازبوونی هاوسۆزی و پێوەندی نێوانیان بوون بەڵام لەو چەند دەیەی ڕابردوو دا، بە تایبەت لەم ساڵانەی دواییدا، بە چالاکیگەلی سنووربەزێن، پێوەندییەکان تا بڵەی زیادی کردووە و سنوورەکان توانایی پێشگرتن لە نزیکبوونەوەی کوردانیان نەماوە.
حکومەتی هەرێمی کوردستان، کە وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆی نافەرمی لێهاتووە، بۆتە مۆدێلێک بۆ کوردستانی گەوره. چالاکانی هەموو پارچەکانی کوردستان، هاتوونەتە ئەو هەرێمە و سەرقاڵی هاوئاهەنگی، ڕێکخستن، پەروەردە و ئاراستەدارکردنی چالاکییەکانیانن. بۆ وێنە هەر لەو هەرێمە، هەژمارێکی ٧٠٠ کەسی لە کوردەکانی سووریا، مەشقی سەربازییان دیتووە تا بۆ کاتی پێویست ڕەوانەی قامیشلووی، نزیک لە سنوورەکانی حکومەتی هەرێم و گرینگترین شاری کوردستانی سووریا بکرێن.
بزووتنەوەی نەتەوایەتی کورد ئیتر لە هەموو پارچەکانی کوردستان گەشاوەتەوە. ئەو ئاڵۆزییەی کە لە ئاکامی شۆڕش و سەرهەڵدانی وڵاتانی ناوچە سازدەبێ مومکینە ببێتە هۆی گۆڕانی بنەڕەتی و ستراتێژیک لە نەخشەی جوگرافیایی ڕۆژهەڵاتی ناوین دا.
وادیارە کە ئەو زلهێزانەی کە دوایی شەڕەی یەکەمی جیهانی، وڵاتی کوردانیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە سەر چوار وڵاتی ئێران، عێراق، سووریا و تورکیا، دابەشکرد، چیتر لە کورد ناترسن.
هەر بۆیە ئیمکانی ئەوە کەمە کە پێش بە کورد، ئەو نەتەوە سی میلیۆن کەسییە بگیرێ، کاتێ بیهەوێ سنوورە دەستکردەکانی سەدەی بیستەم بسڕێتەوە و بە گەیاندنی خۆیان بە دەریا ئازادادەکان و دەستەبەرکردنی مافە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی لە سەدەی بیست و یەکەم دا، کۆتایی بەو کۆلۆنییانە بێنێ کە سەدەیەک زیاتر تێیاندا زیندانی کراوە.
* پڕۆفیسۆر ئۆفرا بەنگیۆ، سەرۆکی بەرنامەی لێکۆڵینەوە کوردییەکانی ناوەندی "مۆشە دایان" لە زانکۆی تێل ئاڤیڤی ئیسرائیل و نووسەری کتێبی "کوردەکانی عێراق، دامەزرێنەری دەوڵەتێک لە ناو دەوڵەتێک"ە.
** تێبینی و: ئەو زانیاریەی نووسەر داوییەتی مومکینە ببێتە هۆی سازبوونی تێگەیشتنێکی هەڵە. تورکیا ٤٠٠ کیلۆمیتر سنووری هاوبەشی لەگەڵ باشووری کوردستان هەیە و ٨٠٠ کیلۆمیتری تر لەگەڵ ڕۆژئاوای کوردستان. مومکینە بە سەرگرتنی ئەو سیناریۆیەی کە لە وتارەکەدا هاتووە، کۆی سنووری هاوبەشی تورکیا و کوردستان بگاتە ١٢٠٠ کیلۆمیتر.
------------------------------------
دسترسی کردها به آبهای آزاد
اوفِرا بن گیو/ روزنامه هاآرتص چاپ اسرائیل
ترجمه: NNS ROJ
NNSROJ: ضعف دولتهای منطقه که در پی قیامها و اعتراضهای اخیر به آن دچار شده اند، می تواند به تحولات ریشه ای سیاسی و اجتماعی منجر شده و به نظر من حتی ممکن است تغییراتی اساسی در نقشه کنونی خاورمیانه ایجاد کند.
تحولات سالهای اخیر در کشورهای عربی، به جرقه پیشرفتهایی مبهم در منطقه ای کمتر شناخته شده ولی درعین حال استراتژیک در مثلث عراق، ترکیه و سوریه منجر شده است. منطقه ای که می تواند کردستان خوانده شود.
این تغییر و تحولات در آینده می تواند پایه های یک دولت کردی محصور در خشکی را که در عین حال تلاش خواهد کرد تا به کریدوری در سواحل دریای مدیترانه دست یابد، بنیان بگذارد. در آن صورت رویای دیرینه کردها که همانا استقلال حکومت اقلیم کردستان است، بیش از پیش تقویت خواهد شد.
چنین سناریویی تا چه حد می تواند به واقعیت نزدیک باشد و چه عواملی می توانند به وقوع آن کمک کنند؟
مهمترین نشانه برای تقویت این سناریو، تحولات اخیر سوریه است. تحولاتی که به کردها این امکان را داد از فرصت انقلاب به نفع خود بهره ببرند. در پی خلاء قدرتی که در منطقه به وجود آمده است، کردها توانستند کنترل آن مناطق کردنشین سوریه را در دست بگیرند و خود را برای اعلام خودمختاری آماده کنند.
"ما کردستان را بنیان نهادیم و دیگر نمی خواهیم آن را از دست بدهیم." این عبارت به تیتر اغلب رسانه های ترکیه درباره مسایل سوریه تبدیل شده است.
برخی ناظران بر این باورند که بشار اسد در پشت این تحرکات دست داشته است.
در هر صورت کردهای سوریه در تلاشند تا با یک تیر چند نشان بزنند: بالابردن نرخ معامله با دمشق، تقویت مواضع خویش در برابر اپوزسیون سوریه ( که تاکنون چندان روی خوشی به خواسته های ملی کردها نشان نداده اند)، ارسال پیامی به ترکیه مبنی بر اینکه که فعلا به فکر کردهای خودش باشد و در نهایت نزدیک شدن به حکومت اقلیم کردستان.
واکنش هیستریک و پر اظطراب رسانه های ترکیه نسبت به تحولات کردستان سوریه، از این واقعیت نشات می گیرد که طول مرزهای هشتصد کیلومتری آن کشور با کردستان کم کم دارد به 1200 کیلومتر می رسد.
ترکیه همچنین نگران آن است کردستان بزرگتری یا حداقل دیگر یک کردستان دوم در نزدیکی مرزهایش تشکیل شود و این مساله به نوبه خود باعث تحریک کردهای ترکیه و به وجود آمدن مشکلات دیگری برای آن کشور بشود.
عثمان بایدامیر شهردار دیاربکر گفته بود کردها سرگرم بنا نهادن چند کردستان خودگردان با یک واحد پولی مشترک هستند و شهرهای دیاربکر، اربیل، قامیشلو و نیز شهر مهاباد در ایران پایتختهای آنان خواهد بود.
نگرانیهای ترکیه را می توان در سه محور عمده خلاصه کرد. مهمترین دلیل نگرانی ترکیه آن است که حزب اتحاد دموکراتیک، متشکلترین حزب در میان گروههای اپوزسیون کرد سوریه، کنترل مناطق کردنشین سوریه را در دست بگیرد.حزبی که ارتباط تنگاتنگی با حزب کارگران کردستان، پ ک ک، دارد و ممکن است مناطق آزاد شده کردستان سوریه از سوی پ ک ک به پایگاهی برای حمله به ترکیه تبدیل شود.
این مساله هم به نوبه خود باعث می شود کردهای ترکیه نیز بیش از پیش تحریک شده از برادران خود در سوریه تقلید کنند.
حکومت اقلیم کردستان نیز تلاش خواهد کرد تا از طریق کردستان سوریه و مناطق کردنشین کردستان ترکیه به آبهای آزاد دسترسی پیدا کند.
کارشناسان و استراتژیستهای سیاسی ترکیه برای مقابله با این تهدید چند جانبه پیشنهاد کرده اند این کشور برای ایجاد یک منطقه حایل امنیتی در مرز خود با سوریه اقدام نماید و همزمان برای توافق با کردهای خودش نیز تلاش کند.
فاکتور مهم و تاثیرگذار دیگری نیز در آن منطقه مثلث کردی مذکور وجود دارد که از آن می توان به "نقش ترکیه" نام برد.
حزب عدالت و توسعه که حدود ده سال است قدرت را در این کشور در دست دارد، سیاست جدیدی در قبال کردهای دو سوی مرز خود پیاده می کند که می توان از آن به سیاستی سرشار از "مواضع دوگانه" توصیف کرد.
حزب عدالت و توسعه برای حل مساله کرد حتی حاضر شد با حزب کارگران کردستان نیز وارد گفتگو شود. اما گذشت زمان نشان داد که عدالت و توسعه در واقع یک گام به پیش و دو گام به پس نهاده است و پیگیری چنین سیاستی رویای ترکیه را که همانا نابودی و یا تضعیف پ ک ک است، برآورده نکرده است.
البته حزب عدالت و توسعه گامهایی اساسی در رابطه با زبان و فرهنگی کردی برداشته است. هر چند همزمان هزاران فعال کرد را نیز راهی زندان کرده و این مساله به تقویت چشمگیر کردهای ملی گرا منجر شده است.
مشابه این سیاست را می توان در رفتار آنکارا با حکومت اقلیم کردستان نیز مشاهده کرد. در مواقعی می بینیم ناگهان گرمی خاصی در روابط دو طرف ایجاد می شود و به دنبال آن دفعتا این روابط به طور معناداری به سردی می گراید.
با همه این اوصاف این واقعیت را نباید نادیده گرفت که کردستان بیش از حد به ترکیه وابسته است. آنکارا بدون موافقت بغداد قردادهایی را با اربیل در زمینه نفت و گاز و احداث خط لوله انتقال انرژی امضا کرده است. این در حالی است که ترکیه همواره بر حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی عراق تاکید کرده است.
سومین فاکتور مهم و تاثیرگذار در رابطه با مثلث کردی مورد بحث، تحکیم و تعمیق روابط داخلی میان کردهای آن سه بخش کردستان است. پیشتر مرزهای بین آن سه بخش کردستان آهنین بودند.
دولت مرکزی هر سه کشور مذکور به همراه ایران، مدام مشغول تهیه طرحهای استراتژیک برای سرکوب جنبشهای کرد بودند و سعی می کردند تا از به وجود آمدن هر نوع احساس همدردی و ارتباط نزدیک میان آنها جلوگیری کنند.
اما در چند دهه گذشته و به ویژه در سالهای اخیر کردها فعالیتهای خود این مرزها را درنوردیده اند و به تبع آن ارتباط بین آنها تا حد زیادی گسترش یافته است، به طوری که مرزها دیگر نمی توانند مانعی در برابر نزدیکی کردها به هم باشند.
حکومت اقلیم کردستان، که عملا به مثابه یک دولت مستقل غیر رسمی است، به مدلی برای کردستان بزرگ تبدیل شده است. فعالین همه بخشهای کردستان به این اقلیم آمده اند و سرگرم هماهنگی، تنظیم، آموزش و همراستا نمودن فعالیتهایشان هستند.
مثلا در همین اقلیم حدود 700 نفر از کردهای سوریه تحت آموزشهای نظامی قرار گرفته اند تا در صورت لزوم رهسپار قامیشلو در نزدیکی مرز با اقلیم کردستان و مهمترین شهر کردستان سوریه شوند.
جنبش ملی کرد اکنون دیگر در همه بخشهای کردستان رشد یافته است. هرج و مرجهایی که در پی انقلابها و قیامها در کشورهای منطقه به وجود می آید، ممکن است تغییراتی اساسی و استراتژیک در جغرافیای خاورمیانه ایجاد کند.
به نظر می رسد ابرقدرتهایی که پس از جنگ جهانی اول، سرزمین کردها را در خاورمیانه به چهار بخش در کشورهای ایران، عراق، ترکیه و سوریه تقسیم کردند، دیگر از کردها هراس نداشته باشند.
بنابراین می توان گفت احتمال اینکه بتوانند مانع تلاش کردها، این ملت سی میلیونی، برای از میان برداشتن مرزهای تصنعی سده بیستم، رسیدن آنها به آبهای آزاد و دستیابی به حقوق سیاسی و اجتماعی خود بشوند و به استعماری که بیش از یک قرن در آن محبوس شده اند پایان دهند، ضعیف است.
- پرفسور اوفِرا بن گیو رئیس بخش مطالعات کردها در موسسه "موشه دایان" وابسته به دانشگاه تل آویو اسرائیل است. وی همچنین مولف کتابی تحت عنوان "کردهای عراق موسسین دولت در دولت" می باشد.
------------------------------------
دسترسی کردها به آبهای آزاد
اوفِرا بن گیو/ روزنامه هاآرتص چاپ اسرائیل
ترجمه: NNS ROJ
NNSROJ: ضعف دولتهای منطقه که در پی قیامها و اعتراضهای اخیر به آن دچار شده اند، می تواند به تحولات ریشه ای سیاسی و اجتماعی منجر شده و به نظر من حتی ممکن است تغییراتی اساسی در نقشه کنونی خاورمیانه ایجاد کند.
تحولات سالهای اخیر در کشورهای عربی، به جرقه پیشرفتهایی مبهم در منطقه ای کمتر شناخته شده ولی درعین حال استراتژیک در مثلث عراق، ترکیه و سوریه منجر شده است. منطقه ای که می تواند کردستان خوانده شود.
این تغییر و تحولات در آینده می تواند پایه های یک دولت کردی محصور در خشکی را که در عین حال تلاش خواهد کرد تا به کریدوری در سواحل دریای مدیترانه دست یابد، بنیان بگذارد. در آن صورت رویای دیرینه کردها که همانا استقلال حکومت اقلیم کردستان است، بیش از پیش تقویت خواهد شد.
چنین سناریویی تا چه حد می تواند به واقعیت نزدیک باشد و چه عواملی می توانند به وقوع آن کمک کنند؟
مهمترین نشانه برای تقویت این سناریو، تحولات اخیر سوریه است. تحولاتی که به کردها این امکان را داد از فرصت انقلاب به نفع خود بهره ببرند. در پی خلاء قدرتی که در منطقه به وجود آمده است، کردها توانستند کنترل آن مناطق کردنشین سوریه را در دست بگیرند و خود را برای اعلام خودمختاری آماده کنند.
"ما کردستان را بنیان نهادیم و دیگر نمی خواهیم آن را از دست بدهیم." این عبارت به تیتر اغلب رسانه های ترکیه درباره مسایل سوریه تبدیل شده است.
برخی ناظران بر این باورند که بشار اسد در پشت این تحرکات دست داشته است.
در هر صورت کردهای سوریه در تلاشند تا با یک تیر چند نشان بزنند: بالابردن نرخ معامله با دمشق، تقویت مواضع خویش در برابر اپوزسیون سوریه ( که تاکنون چندان روی خوشی به خواسته های ملی کردها نشان نداده اند)، ارسال پیامی به ترکیه مبنی بر اینکه که فعلا به فکر کردهای خودش باشد و در نهایت نزدیک شدن به حکومت اقلیم کردستان.
واکنش هیستریک و پر اظطراب رسانه های ترکیه نسبت به تحولات کردستان سوریه، از این واقعیت نشات می گیرد که طول مرزهای هشتصد کیلومتری آن کشور با کردستان کم کم دارد به 1200 کیلومتر می رسد.
ترکیه همچنین نگران آن است کردستان بزرگتری یا حداقل دیگر یک کردستان دوم در نزدیکی مرزهایش تشکیل شود و این مساله به نوبه خود باعث تحریک کردهای ترکیه و به وجود آمدن مشکلات دیگری برای آن کشور بشود.
عثمان بایدامیر شهردار دیاربکر گفته بود کردها سرگرم بنا نهادن چند کردستان خودگردان با یک واحد پولی مشترک هستند و شهرهای دیاربکر، اربیل، قامیشلو و نیز شهر مهاباد در ایران پایتختهای آنان خواهد بود.
نگرانیهای ترکیه را می توان در سه محور عمده خلاصه کرد. مهمترین دلیل نگرانی ترکیه آن است که حزب اتحاد دموکراتیک، متشکلترین حزب در میان گروههای اپوزسیون کرد سوریه، کنترل مناطق کردنشین سوریه را در دست بگیرد.حزبی که ارتباط تنگاتنگی با حزب کارگران کردستان، پ ک ک، دارد و ممکن است مناطق آزاد شده کردستان سوریه از سوی پ ک ک به پایگاهی برای حمله به ترکیه تبدیل شود.
این مساله هم به نوبه خود باعث می شود کردهای ترکیه نیز بیش از پیش تحریک شده از برادران خود در سوریه تقلید کنند.
حکومت اقلیم کردستان نیز تلاش خواهد کرد تا از طریق کردستان سوریه و مناطق کردنشین کردستان ترکیه به آبهای آزاد دسترسی پیدا کند.
کارشناسان و استراتژیستهای سیاسی ترکیه برای مقابله با این تهدید چند جانبه پیشنهاد کرده اند این کشور برای ایجاد یک منطقه حایل امنیتی در مرز خود با سوریه اقدام نماید و همزمان برای توافق با کردهای خودش نیز تلاش کند.
فاکتور مهم و تاثیرگذار دیگری نیز در آن منطقه مثلث کردی مذکور وجود دارد که از آن می توان به "نقش ترکیه" نام برد.
حزب عدالت و توسعه که حدود ده سال است قدرت را در این کشور در دست دارد، سیاست جدیدی در قبال کردهای دو سوی مرز خود پیاده می کند که می توان از آن به سیاستی سرشار از "مواضع دوگانه" توصیف کرد.
حزب عدالت و توسعه برای حل مساله کرد حتی حاضر شد با حزب کارگران کردستان نیز وارد گفتگو شود. اما گذشت زمان نشان داد که عدالت و توسعه در واقع یک گام به پیش و دو گام به پس نهاده است و پیگیری چنین سیاستی رویای ترکیه را که همانا نابودی و یا تضعیف پ ک ک است، برآورده نکرده است.
البته حزب عدالت و توسعه گامهایی اساسی در رابطه با زبان و فرهنگی کردی برداشته است. هر چند همزمان هزاران فعال کرد را نیز راهی زندان کرده و این مساله به تقویت چشمگیر کردهای ملی گرا منجر شده است.
مشابه این سیاست را می توان در رفتار آنکارا با حکومت اقلیم کردستان نیز مشاهده کرد. در مواقعی می بینیم ناگهان گرمی خاصی در روابط دو طرف ایجاد می شود و به دنبال آن دفعتا این روابط به طور معناداری به سردی می گراید.
با همه این اوصاف این واقعیت را نباید نادیده گرفت که کردستان بیش از حد به ترکیه وابسته است. آنکارا بدون موافقت بغداد قردادهایی را با اربیل در زمینه نفت و گاز و احداث خط لوله انتقال انرژی امضا کرده است. این در حالی است که ترکیه همواره بر حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی عراق تاکید کرده است.
سومین فاکتور مهم و تاثیرگذار در رابطه با مثلث کردی مورد بحث، تحکیم و تعمیق روابط داخلی میان کردهای آن سه بخش کردستان است. پیشتر مرزهای بین آن سه بخش کردستان آهنین بودند.
دولت مرکزی هر سه کشور مذکور به همراه ایران، مدام مشغول تهیه طرحهای استراتژیک برای سرکوب جنبشهای کرد بودند و سعی می کردند تا از به وجود آمدن هر نوع احساس همدردی و ارتباط نزدیک میان آنها جلوگیری کنند.
اما در چند دهه گذشته و به ویژه در سالهای اخیر کردها فعالیتهای خود این مرزها را درنوردیده اند و به تبع آن ارتباط بین آنها تا حد زیادی گسترش یافته است، به طوری که مرزها دیگر نمی توانند مانعی در برابر نزدیکی کردها به هم باشند.
حکومت اقلیم کردستان، که عملا به مثابه یک دولت مستقل غیر رسمی است، به مدلی برای کردستان بزرگ تبدیل شده است. فعالین همه بخشهای کردستان به این اقلیم آمده اند و سرگرم هماهنگی، تنظیم، آموزش و همراستا نمودن فعالیتهایشان هستند.
مثلا در همین اقلیم حدود 700 نفر از کردهای سوریه تحت آموزشهای نظامی قرار گرفته اند تا در صورت لزوم رهسپار قامیشلو در نزدیکی مرز با اقلیم کردستان و مهمترین شهر کردستان سوریه شوند.
جنبش ملی کرد اکنون دیگر در همه بخشهای کردستان رشد یافته است. هرج و مرجهایی که در پی انقلابها و قیامها در کشورهای منطقه به وجود می آید، ممکن است تغییراتی اساسی و استراتژیک در جغرافیای خاورمیانه ایجاد کند.
به نظر می رسد ابرقدرتهایی که پس از جنگ جهانی اول، سرزمین کردها را در خاورمیانه به چهار بخش در کشورهای ایران، عراق، ترکیه و سوریه تقسیم کردند، دیگر از کردها هراس نداشته باشند.
بنابراین می توان گفت احتمال اینکه بتوانند مانع تلاش کردها، این ملت سی میلیونی، برای از میان برداشتن مرزهای تصنعی سده بیستم، رسیدن آنها به آبهای آزاد و دستیابی به حقوق سیاسی و اجتماعی خود بشوند و به استعماری که بیش از یک قرن در آن محبوس شده اند پایان دهند، ضعیف است.
- پرفسور اوفِرا بن گیو رئیس بخش مطالعات کردها در موسسه "موشه دایان" وابسته به دانشگاه تل آویو اسرائیل است. وی همچنین مولف کتابی تحت عنوان "کردهای عراق موسسین دولت در دولت" می باشد.
No comments:
Post a Comment