کێشەی کورد/ ئەردۆغان بۆ لە ئۆزاڵ دوا کەوت؟
ئەزگی باشاران/ رادیکاڵلە تورکییەوە: مەسعوود مەناف
حیزبی سەرۆک وەزیر ئەردۆغان لە ساڵی ٢٠٠٣ی زایینی دا، دەنگی "ئەرێ"ی بە هەڵوەشاندنەوەی سزای ئێعدام لە تورکیا دا.ساڵی ٢٠٠٥یش, ئەردۆغان لە مەیدان[ئیستاسیۆن]یدیاربەکر کوتی: کێشەی کورد، تەنیا کێشەی بەشێک لەو میللەتە نییە، کێشەیی هەمووانە! کێشەی کورد، کێشەی منە" و بەم شێوە کرانەوەیەکی سیاسی دەستی پێکرد.
ئەردۆغان، وردە وردە، لێدوانەکەی سەرەوەی بەم شێوە گۆڕی: "شتێک بە نێوی کێشەی کورد نییە، برا کوردەکانم کێشەیان هەیە".
و دوێنێش [شەممە، ٣ی نۆڤامبر] وتی: دەزانن کە زۆرینەی خەڵک، حەز بە گەڕانەوەی سزای لەسێدارەدان دەکات. جا خۆ ئەوان[مەبەست کوردەکان. و] زەردەشتین.
کاتیک تەوەری گفتگۆ "کێشەی کورد"ه، پاشگەردانییەکی ٥ تا ١٠ ساڵی لە هەڵوێستی ئەردۆغاندا دەبینرێ.
لەگۆڕدەرهێنانەوەی تەرمی سەرکۆماری کۆچکردوو "تورگوت ئۆزال"، جگە لە هاتنە رۆژەڤی دووبارەی پرسی ژەهرخواردنکردنی ناوبراو، قازانجێکی تریشی هەبوو. لەم رۆژانەی دواییدا، زۆر باس لەوە کرا کە تورگوت ئۆزالی رەحمەتی چ دیتنێکی لەمەڕ کێشەی کورد هەبوو. بۆ وێنە، کەناڵێکی تەلەڤزیۆنی، دوا رێپۆرتاژی ناوبراو بەر لە مردنی بڵاوکردەوە. سەرنج بدەن بزانن تورگوت ئۆزاڵ دەڵێ چی:
"تا ئەو مەسەلە[کێشەی کورد] چارەسەر نەکرێ، نابینە دەوڵەتێکی بەهێز بۆیە کە بەردەوام بەردێک، ئاستەنگێک دێتە سەر رێگاتان و ناهێڵێ ئامانجەکانتان بپێکن. لە هەموو لایەکەوە، لە سەر و گوێلاکتان دەدەن. هەر کەس بیر لە پێشکەوتن و بەهیزبوونی تورکیا دەکات، دەبێ هەوڵ بدات کە بۆ چارەسەری ئەو پرسە تێبکۆشێ. کێشەکە، چیتر بە وتنەوەی درووشمی "یەک نەتەوە، یەک وڵات"چارە ناکرێ. دەبێ کێشەکە بە مێتۆدی لۆژیکی و قبووڵکراوی ئەمڕۆیی جیهاندا لێکیبدەینەوە و چاری بکەین بەڵام بە هیچ شێوەش ناهێڵین کار بگاتە سازبوونی دوو جەمسەرییەکی کورد، تورک. ئێمە هەموو کەس، لە ئاکام دا، وەک هاوڵاتی تورکیا دەبینین".
ئەو بەشە لە بۆچوونەکانی تورگوت ئۆزاڵ کە هی ١٩ ساڵ لەمەوبەرە، گرینگە. کاتێک ناوبراو دەڵێ کە ئەگەر خۆمان کێشەی کورد چارەسەر نەکەین، ئاڵووگۆڕە جیهانییەکان و دەستی دەرەکی تووشی چارەسەریمان دەکات. ئەگەر چاوپۆشی لە گۆرانکارییە ناوخۆییەکان بکەین، دەبینین کە لە دەرەوەی سنوورەکانمان، کەش و هەوایەکە چەندە وەک ئەو پێشبینییەی ئۆزاڵ دەچێت. سەیری هەرێمەکەبکەن، راستی ئەو بانگەشەیەتان بۆ دەردەکەوێ.
ئۆزال، ئەو کات، گرینگترین هەنگاو بۆ چارەسەری کێشەکەی بە "بەهێزترکردنی دەسەڵاتە خۆجێییەکان و کەمکردنەوەی رادەی دەستێوەردانی حکوومەتی ناوەندی لە کارووباری دەسەڵاتە خۆجێییەکان" دەزانی و دەیکوت: "با دابنیشین و قسە لە سەر دیاریکردنی پارێزگارەکان لە رێگەی هەڵبژاردنەوە بکەین. بۆ مەگەر ئێمە، شارەدارەکان، لە دەرەوەی بازنەی هەڵبژێراوانی شوورای شار دیاری دەکەین؟ ئەمڕۆ کەسانێک دژ بە هەڵبژێرانی پارێزگارەکان لە لایەن خەڵکن، بەڵام بە بڕوای من، پارێزگار دەبێ لە هەر شوێنێک بێت، لە لایەن خەڵکی هەمان پارێزگاوە هەڵبژێرێ".
ئەی ئەمڕۆ خەریکە چ دەقەومێ؟ ئاکەپە خۆی لە لایەک، جەهەپە و مەهەپە، دژ بە پێشنیار یاسایی کەمکردنەوەی دەسەڵاتی حکوومەتی ناوەندی و درانی دەسەڵاتی زیاتر بە شارەداری گەورەشارەکان دەوەستنەوە و دەڵێن ئەوە ئاکامی دەبێتە فێدێراڵیزم و جۆرێک لە ئۆتۆنۆمی بۆ کوردەکان.
باشە چۆنە کە ئەمڕۆکەش، کەسانێک پەیدا دەبن، سەرەڕای ناکارامەیی ئەو سیستەمەی ئێستا و ئەو رەوشە دژوارە، ئێمە بە گەمژە دەزانن و دژ بەو بۆچوونە لۆژیکییەی ئۆزاڵ دەوەستنەوە؟
وەبیرتان دێنمەوە کە "ئەردۆغان"، مانگی ئاپریلی ئەمساڵ لە شاری "ئادانا" وتی کە ئێمە چوار هێڵی سوورمان هەیە: یەک دەوڵەت، یەک نەتەوە، یەک ئاڵا و یەک دین".
ئەی ئۆزاڵ چی دەکووت؟دەیکووت "پێناسەی میللەت، ئەو شتە نییە کە لە سەردەمی مناڵی فێری ئێمەیان دەکرد. دەیانکوت کە زمان و نەژاد و دین، میللەتێک پێکدێنن بەڵام وا نییە. من لەو باوەڕەدا نیم. دەکرێ ئەو فاکتۆرانە جیاوازیش بن. میللەت، لە گرووپێک مرۆڤ پێکدێ کە دڵیان بۆ یەک ئامانجی تایبەت لێدەدا. ئەگەر بە دیتنی کێبڕکێی تۆپی پێی وڵاتێک یا بە نۆبێل وەرگرتنی زانایەکی ئەو وڵاتە دڵت لێبدا، پێی کەیف خۆش بی، ئەوە ئەندامێکی ئەو میللەتەی. ئەوە هاوڵاتی بوونە، خۆشەویستی وڵاتە. دیتنی هەموو هاوڵاتیان بە یەکسانییە. ئەگەر تێگەیشتنێک لەم چەشنە هەبێ، دەبینە میللەتێکی مۆدێرن".
مادام وایە با لێتان بپرسم:گەلۆ ئەو پاشگەردانییەی ئەردۆغان لە هەمبەر مەسەلەی کورد، پێوەندی تەنیا بە باوەڕمەندی راستگەرایانەی ئەردۆغان، پاشخانی فکری ئیسلامچێتی کۆنسێرڤاتیڤی ناوبراوەوە دێت یا لە دڵەڕاوکێی و نیگەرانی دەنگدەران؟
یا بە جۆرێکی تر با لێتان بپرسم:لە کاتێکدا، کە ئەردۆغان وەک ئۆزال بیری دەکردەوە و وەکو ئۆزال و بگرە زیاتریش خاوەن هێزە و توانایی چارەسەری کێشەکەی هەیە، بۆچی بە پێچەوانە هەنگاو دەنێ و بەرەو دواوە دەگەڕێتەوە؟
نەکا کەسانێک هەبن کە هەوڵ دەدەن ئەردۆغان کۆنترۆڵ بکەن، دەسەڵاتەکەی سنووردار بکەن و بەرەو ئاڕاستەی هەڵەی دەبەن؟
بە بڕوایی من ئەو وەزعە، ئەو پاشگەردانییە، بە پاشخانی ئیسلامچێتی کۆنسێرڤاتیڤی ئەردۆغان وەڵام نادرێتەوە.گەلۆ هەڵەم؟
http://nnsroj.com
-----------------
کوردان و هەستی نەتەوەیی
سیوان محەممەد*سەرەڕای ئەوەی چالاکی گیراوانی سیاسی کورد لە زیندانەکانیرژیمی تورک، لە سەرانسەری کوردستان کاردانەوە و خاوەنداریکردنی گەلی کوردی بە دواوە بووە، بەڵام جارێکی دیکە لاوازیهەستی نەتەوەیی و نیشتمان پەروەری لە لای ئێمەی مرۆڤیکوردی، بە زەقی نیشانمان دا.
هەستی نەتەوەیی چییە؟ چۆن ئاوێتە نەبێ لەگەڵ ناسیۆنالیزم و دواتر نەبێ بە نەتەوە پەرەستی؟ بەگشتی بۆ لای ئێمە هێشتا خۆش ویستینی گەلەکمان عارە! بۆچی هێشتا بیانیمان لە خۆمان زیاترخۆش دەوێ؟
ئەمانە کۆمەڵە پرسیارێکین لە لەم رۆژانەدا رووبەرووی هەموو تاکێکی کورد دەبێتەوە. ئەگەر چالاکیمانگرتن لە خواردنی گیراوانی سیاسی لە باکووری کوردستان لە وڵاتێکی دیکە و یان لە نێونەتەوەیەکی دیکە دا بایە، ئێمە یەخەی خۆمان بۆ دادەدڕی. خراپە؟ بێ گومان نا! خاوەنداری کردن لەگەلان و لە نرخە پیرۆزەکانی گەلان شتێکی باش و خەسڵەتێکی مرۆڤانەیە. بەڵام هەر وەکووپێشینیانمان وتوویانە "ئەوەی بۆ ماڵ ڕەوایە، بۆ مزگەوت حەرامە." لە کاتێک دا ئێمە خۆمانپێویستیمان بە هاودەنگی، هاوهەڵوێستی و دەربرینی هەستی نەتەوەیی لە ئاوا وەختێک دا هەیە،بێگومان لە ئێستا دا و لە هەر کاتێکی دیکەش دا، هەتا کوردستانی وڵاتی ئێمە لەو رەوشە دایە،هەڵوێست وەرگرتنی لەو چەشنە بە بێ تێپەراندنی ڕەوشی ئێستای داگیرکاری لە کوردستان،حەرامە.
ئەوەی ناسیۆنالیزم وەکوو بیرۆکە هێشتا بە کۆمەڵگای کوردستان نائاشنایە و گەلی کورد هێشتا وەبەربای نەتەوەپەرستی کە ئاکامی پەرەسەندنی ناسیۆنالیزمە، نەکەوتووە، شتێکی باشە کە لە راستیدا پەیوەندی بە باری کۆمەڵایەتی خەڵکی کوردستان و چاند و کلتووری هەزاران ساڵەی گەلیکوردەوە هەیە، کە لە لایەک زوو واز لە خسڵەتە باشەکانی خۆی ناهێنێ و لە لایەکی دیکە زۆر کراوەنییە بۆ پەسەند کردنی نەرینی بیانی. بەڵام لە ئێستا دا و بە تایبەتی لە سەردەمێک دا تکنۆلۆژیا ودەزگاکانی ڕاگەیاندن هەموو سنوورە دەسکردەکان کە کوردستانیان دابەش کردووە، بێ ماناکردووە، هەڵویست وەرنەگرتنی ئێمەی کوردان لە مژارە نەتەوەیەکان و ئەو مژارانەی کە پەیوەندی بەچارەنووسی ئێمەوە هەیە، کەمەتەرخەمیەک کە دەبێ هەم بە تووندی ڕەخنە بکرێ و هەملێکدانەوەی و شیکردنەوەی لە سەر بکرێ، هەیە. نابێ هەڵوێست وەرگرتن لە مژارە نەتەوەیەکانیپەیوەندیدار بە چارەنووسی گەلی کورد تێکەڵ بە نەتەوەپەرەستی بکرێ. بێگومان نەتەوە پەرستی وئەوەی کە تەنیا و تەنیا نەتەوەی خۆتت لە لا پیرۆز و گرینگ بێ شتێکی باش نییە. نەک تەنیا شتێکیباش و شیاو نییە، کە تەنانەت شەڕمە بۆ مرۆڤایەتی. هەر گەلێک پیرۆزیەکانی وەکوو، نەتەوەزمان،دابوونەریت و کلتووری خۆی خۆش نەوێ ناتوانێ پەیوەندیەکی تەندرووستانە لەگەڵ گەلانیدراوسێش ببەستێ.
گەلی کوردیش بە بێ هەست کردن بەوی کە گەلێکی بندەستە، مافە نەتەوەیەکانی وەکوو مافیپەروەردە بە زمانی دایک، مافە ڕەوا سیاسی و کۆمەڵایەتیەکانی زەوت کراوە، لە هەمانکات دا هەوڵنەدا ئەو مافانەی بە دەست بێنێتەوە ، ناتوانێ لە ریزی نەتەوە زیندووەکانی جیهان دا جێگا بگرێ.بێگومان خاوەنداری کردنی لەو مافانەش بە مانای نەتەوە پەرستی نییە و مافێکی ڕەوایە کە لەمەنشووری مافەکانی مرۆڤ و جارنامەی گەردوونی مافی مرۆڤیش دا ئاماژەی پێکراوە. بەڵامداگیرکاری و سیستەمی تۆقێنەرانی داگیرکەران لە کوردستان هەستی نەتەوەیی گەلی کوردیان لاوازکردووە. بۆیە ئەمرٶ هەڵوێستەکانیان بە پێی پێویست نییە. بێ گومان ئەگەر ئێمە وەکوو کورد، ئەوڕەوشە ڕەخنە نەکەین و ڕەدی نەکەینەوە ناتوانین ژیانێكی ئازاد بۆ گەلەکمان دەستەبەر بکەین وتێکۆشانی ئازادی ئێمە بە ئاکام ناگات.
بە لەبەرچاوگرتنی پێگەی تایبەتی کوردان لە باشووری کوردستان، مرۆڤ دەتوانی بڵێ کە کوردان لەهەموو بەشەکانی کوردستان کێشەی ناسنامەی نەتەوەییان هەیە. هێشتا گەلی کورد بە روونی لەسەر مژارەکانی پاراستنی زمانی کوردی(بە هەموو زاراوەکانیەوە)، مافە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکانیخۆیان ئاگادار نین، کە ئەوانە بەردی بناخەی نەتەوەیی دیموکراتیکی کوردن. بۆ ئەوەی تابلۆیەکەیروونترمان لەو بابەتە بێتە بەردەست، بەشەکانی کوردستان جیاجیا باس ئەکەین.
باکووری کوردستان: هەرچەندە تێکۆشانێکی چڕ و پڕی سیاسی، کۆمەڵایەتی و چاندی لە باکووریکوردستان بەرێوە دەچێ، بەڵام هێشتا کاریگەری سیاسەتی نگریسی توونداندنەوەی و نکوولی کردنلە گەلی کورد خۆی ئەنوێنێ و هێشتا بەشێکی کۆمەڵگای کوردستان بەو پێیە و لە ژێر کاریگەریدرووشمە بریقەدارە و هەڵخڵەتێنەرانەکانی دەسەڵاتدارانی تورک دا هەڵوێست وەردەگرن.سەرەڕایئەوەی تێکۆشانی ئازاد و دیموکراتی گەلی کورد زەربەی کوشندەی لە داگیرکاری لە باکووریکوردستان وەشاندووە، بەڵام سیستەمی داگیرکەری هێشتا بە تەواوی هیواکان بۆ لەناوبردنی گەلیکورد و تێکشاندنی تەڤگەری ئازادی کوردان لە ناونەچووە، هەر بۆیە بە هەموو شێوەیەک و وەکووکەسێک چۆن لە کاتی خنکان دا پەلاماری چڵەپووشێکیش دەدا بۆ خۆ رزگارکردن، ئەوا سیستەمیداگیرکاریش لە باکووری کوردستان بە رۆژی ڕووناک چاو لە چاوی خەڵکی دەکات و دروو دەکات،نگریسانەترین سیاسەتەکانی هەڵخڵەتاندنی و بەکارهێنانی هەستی ئایینی گەلەکەمان وەگەرخستووە و لە هەمانکات دا دەزگا تۆقینەر و داپۆلسێنەرکانیشی بە هەموو شێوەیەک هەوڵیکووشتنی کەسایەتی تاک و کۆمەڵگای کوردی ئەدەن.
باشووری کوردستان: سەرەڕای ئەوەی لە باشووری کوردستان قەوارەیەکی سیاسی تایبەت بەکوردان هەیە، بەڵام لە بەر ئەوەی خۆی لە بازنەی پارچەچیەتی ڕزگار نەکردووە، هەڵوێستەکانی لەئاستی نەتەوەیی دا نەک وڵامدەرەوەی چاوەڕوانی بەشەکانی دیکەی کوردستان نەبووە، بەڵکوو زۆرلاواز، شەرمنانە و جارو باریش بە شەڕمەزارکردنی تەڤگەری ئازادی لە بەشەکانی دیکە لە بەرئەنجامدانی چالاکی سەربازی، بە شێوەیەک لە دژی بەرژەوەندیە نەتەوەیەکانی گەلی کورد بووە. لەئاستی ناوخۆشدا لە بەر ئەوەی سیاسەتێکی دیموکراتیک و روون بەرێوەنوچووە، متمانەی خەڵکی بەدەسەڵاتی کوردی لاواز بووە، کە لە ڕاستی دا زەربەیەک بووە کە لە هەستی نەتەوەیی گەلی کورددراوە. لە دۆخێکی بەو شێوەیەدا لە جێگای ئەوەی هەڵمەتێکی نەتەوییەیانە بۆ گەراندنەوەی ناوچەدابڕێنراوەکان بدرێ و پەیوەندی لەگەڵ بەشەکانی دیکە لە سەر ئەساسی خاوەنداری کردن لە مافەسیاسی و نەتەوەیەکانی گەلەکەمان لە بەشەکانی دیکە پەر بستێنێ، چینی دەسەڵاتدار بە هەمووشێوەیەک خۆی لە جەماوەر جیا کردوتەوە دابڕانێکی قوڵ لە نیوان خەڵکی و ئەلیتی سیاسی دادرووست بووە کە بێ باوەڕی بە نرخە نەتەوەیەکانی بە داوە بووە.
ڕۆژهەڵاتی کوردستان: لە رۆژهەڵاتی کوردستان تێکۆشانی رزگاری نەتەوەیی لە سەدەی ڕابردوودا ناوبەناو گەش بووە و ناوبەناو بێدەنگ بووە، بەڵام هەستی نەتەوەیی و هەڵوێست وەرگرتننەتەوەیی لە ئاستی سۆز دا ماوەتەوە و بەرێکخستن نەبووە. هەر چەند دەسەڵاتی پاشایەتیهەوڵی دا بە کۆپی مێتۆدەکانی دەوڵەتی تورک، گەلی کورد و گەلانی دیکەی ئێران لە ناو ببات،بەڵاملە بەرامبەر ئەوە تێکۆشانێکی ڕادیکاڵی خاوەنداریکردنی لە نرخ و پیرۆزیەکان لە لایەن گەلەوەبەرێوەچوو. لە ئێستا دا و لە دوای ٣٠ چەند ساڵ دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی، ئەم رژیمە بەشێوەیەکی نەرم و دوورلە پێوانەکانی ئەخلاقی لە هەوڵی لەنابردنی گەلی کورد دایە، بە شێوەیەکگەلی کورد بە خۆیشی نازانێ. خۆ بە کەمزانین، زمانی خۆ بە کەمزانین، لاسایی کردنەوەیکوێرکویرانە لە شێوازی ژیانی فارسەکان و زۆر دیاردی دیکە بەشیكن لە ئاکامی سیاسەتەکانیکۆماری ئیسلامی کە هەم بە شێووەیەکی زەخت و گووشار لە سەر کۆمەڵگا فەرزی دەکات و هەم بەشێوەی هێرشی نەرمی کلتووری بۆ توواندنەوەی کوردان ئەنجامی ئەدا. پارتەکانی رۆژهەڵاتیکوردستان لە بەرامبەر ئەو ڕەوشە بێچارە ماوون و لە جێگای پەردان بە پلاتفرۆمێکی نەتەوەیی بۆئەوەی تێکۆشان لە رۆژهەڵات گەشتر ببێ و لەگەڵ ئەوەدا ڕێگری بکرێ لە توواندنەوەی گەلی کورد لەلایەن رژیمی ئێرانەوە، لە دوای بەرژەوەندی رۆژانە و وەرگرتنی ئێتیکێتی هەرزان، لە ناوخۆیان دادەنووکەشەڕێ ئەکەن.
ڕۆژئاوائ کوردستان: هەستی نەتەوەی لە رۆژئاوای کوردستان بە بەراوەرد لەگەڵ بەشەکانیدیکەی کوردستان پیشکەوتووترە، لە زرۆێک لە قۆناغەکانی سەدەی ڕابردوودا کوردانی رۆژئاوا لە نێوتیکۆشانی رزگاری نەتەوەیی بەشەکانی دیکەدا جێگایان گرتووە و بەو شێوەیە هەڵوێستی خۆیاننیشان داوە. لەئێستادا بە تایبەتی لە دوای سەرهەڵدانی گەلان لە سووریا و وەرچەرخانی ئەوسەرهەڵدانە بۆ شەڕی ناوخۆیی، کوردان لە سووریا رووبەرووی دوو هەڵوێست بوونەتەوە. یەکەمیانئەوەیە کە رۆژئاوای کوردستان بە بەشێک لە کوردستان دەزانێ و لەگەڵ ئەوەی کە مایلە کێشەیگەلەکەمان لەو بەشە لە چوارچێوەی سووریا دا چارەسەر ببێ،بە بێ ئەوەی هێچ لایەنێک لەولایەنانەی لە نێو شەڕدان لە سووریا بگیرێ ، بەڵکوو لایەنی مافەکانی گەلی کورد بگیرێ و لەهەمانکات دا لە بەرامبەر هاونەتەوەکانی خۆیان لە بەشەکانی دیکە بێ بەرپرسیاری نین و دەبێپەیوەندیەکەیان چڕوپرتر بێتەوە. چوونکە کێشەی کورد لە هێچ بەشێکی کوردستان دابڕاو لەبەشەکانی دیکە نییە. مەیلێکی دیکە ئەوەی کە کوردان سووریایی دەبینن و لە ناکۆکیەکانی ئێستا لەسووریا دا بەرەی ئێخوان الموسلمین و هێزە دژبەرەکانی ئەسەدیان هەڵبژاردووە، کە هێچ گارانتیەکنییە ئەو هێزانە لە رژیمی ئەسەد خراپترلە گەلی کورد ناکەن. لە هەمانکات دا ئەم مەیلە لە هەوڵیئەودایە قەوارەیەک وەکوو ئەوەی لە باشووری کوردستان لە رۆژئاوا درووست ببێ کە چەندەوڵامدەرەوەیە ئێوەی بەڕێز بڕیار بدەن و بەراوەردی بکەن. ئەگەر ئەم دوو مەیلە "دەستەی باڵای کورد"لە رۆژئاوا لاواز بکەن، بە مانای لاوازکردنی هەستی نەتەوەیی لە رۆژئاوای کوردستان دێ. دەبێکوردان لە رۆژئاوا و لە هەموو بەشەکانی دیکە پێش ئەوەی لە هەر لایەنێک دا خۆیان ببینەوە،هەڵوێستیان لە لای مافەکانی گەلی کورد بێ.
لە ئەنجام دا دەردەکەوی هێشتا سیاسەتی داگیرکاری لە سەر تاک و کۆمەڵگای کوردی بەکاریگەرە.هێشتا تاکی کورد لە ئەنجامی سیاسەتی تووندوتیژی داگیرکەرانی کوردستان دا خۆیان بە کەمئەزانن و هەستی نەتەوەیی و خاوەنداریکردنی لە نرخە پیرۆزەکانی کۆمەڵگای کوردستان لاوازە.هێشتا لە کوردستان دا داگیرکەران هەستە ئایینەکانی کوردن لە دژی ئەوان بەکار دێنێ و هێشتاهیوادان بتوانن گەلی کورد لەناوببەن. بازنەی شۆرش، تێکچوون لە کوردستان هێشتا کاریگەریەکانیلە سەر کۆمەڵگا و تاکی کورد ماوە،کە هۆکارێکی لاوز بوونی هەستی نەتەوەییە. سیاسەتیبەشێکی زۆری لایەنە سیاسیەکانی کوردستان و بە تایبەتی دەسەڵاتی باشووری کوردستان لەسەر ئەساسی پشتبەستن بە دەرەوە بەرێوە دەچی کە یارمەتی بەهێزبوونی هەستی نەتەوەیینادا، بە پێچەوانەوە لە کاتێک دا پێویستیانە بە شێوەیەکی هەلپەرستانە هێما نەتەوەیی ونیشتمانیەکانی گەلی کورد لە قازانجی بەرژەوەندیەکانی تاک، بنەماڵە پارت و لایەنی خۆیان بەکاردەبەن، کە هۆکاری لاوازبوونی هەستی نەتەوەیی کوردانە.
بەڵام لە کوردستان هەموو شتێک ڕەش نییە و کوردانیش بێ هیوا نین. ئەوەی جێگای خۆشحاڵییە لەسایەی تێکۆشانی تەڤگەری ئازادی گەلی کورد دا، نرخەکانی نەتەوەیی دیموکراتیک لە هەڵکشاندایە و رۆژ لە دوای رۆژ گەلی کورد زیاتر لە یەکدی نزیک دەبنەوە، بەلام بێگومان پێویستە سیاسەتینەتەوەی دیموکرات، بتوانێ زیاتر خۆی لە کوردستان دا بناسێنێ.
لە سەر ئەو ئەساسە، لە بابەتەی داهاتوودا لە سەر نەتەوەیی دیموکراتیک، باس و گفتووگۆ دەکەین!
* بابەتی سەرەوە، لە لایەن نووسەرەوە پێشکەش بە "محەممەد بادووزاده" ناسراو بە "عەگید مهاباد"کراوە کە لە رێگەی نیشتمانەکەی گیانی بەخت کردووە.
-----------------
کوردان و هەستی نەتەوەیی
سیوان محەممەد*سەرەڕای ئەوەی چالاکی گیراوانی سیاسی کورد لە زیندانەکانیرژیمی تورک، لە سەرانسەری کوردستان کاردانەوە و خاوەنداریکردنی گەلی کوردی بە دواوە بووە، بەڵام جارێکی دیکە لاوازیهەستی نەتەوەیی و نیشتمان پەروەری لە لای ئێمەی مرۆڤیکوردی، بە زەقی نیشانمان دا.
هەستی نەتەوەیی چییە؟ چۆن ئاوێتە نەبێ لەگەڵ ناسیۆنالیزم و دواتر نەبێ بە نەتەوە پەرەستی؟ بەگشتی بۆ لای ئێمە هێشتا خۆش ویستینی گەلەکمان عارە! بۆچی هێشتا بیانیمان لە خۆمان زیاترخۆش دەوێ؟
ئەمانە کۆمەڵە پرسیارێکین لە لەم رۆژانەدا رووبەرووی هەموو تاکێکی کورد دەبێتەوە. ئەگەر چالاکیمانگرتن لە خواردنی گیراوانی سیاسی لە باکووری کوردستان لە وڵاتێکی دیکە و یان لە نێونەتەوەیەکی دیکە دا بایە، ئێمە یەخەی خۆمان بۆ دادەدڕی. خراپە؟ بێ گومان نا! خاوەنداری کردن لەگەلان و لە نرخە پیرۆزەکانی گەلان شتێکی باش و خەسڵەتێکی مرۆڤانەیە. بەڵام هەر وەکووپێشینیانمان وتوویانە "ئەوەی بۆ ماڵ ڕەوایە، بۆ مزگەوت حەرامە." لە کاتێک دا ئێمە خۆمانپێویستیمان بە هاودەنگی، هاوهەڵوێستی و دەربرینی هەستی نەتەوەیی لە ئاوا وەختێک دا هەیە،بێگومان لە ئێستا دا و لە هەر کاتێکی دیکەش دا، هەتا کوردستانی وڵاتی ئێمە لەو رەوشە دایە،هەڵوێست وەرگرتنی لەو چەشنە بە بێ تێپەراندنی ڕەوشی ئێستای داگیرکاری لە کوردستان،حەرامە.
ئەوەی ناسیۆنالیزم وەکوو بیرۆکە هێشتا بە کۆمەڵگای کوردستان نائاشنایە و گەلی کورد هێشتا وەبەربای نەتەوەپەرستی کە ئاکامی پەرەسەندنی ناسیۆنالیزمە، نەکەوتووە، شتێکی باشە کە لە راستیدا پەیوەندی بە باری کۆمەڵایەتی خەڵکی کوردستان و چاند و کلتووری هەزاران ساڵەی گەلیکوردەوە هەیە، کە لە لایەک زوو واز لە خسڵەتە باشەکانی خۆی ناهێنێ و لە لایەکی دیکە زۆر کراوەنییە بۆ پەسەند کردنی نەرینی بیانی. بەڵام لە ئێستا دا و بە تایبەتی لە سەردەمێک دا تکنۆلۆژیا ودەزگاکانی ڕاگەیاندن هەموو سنوورە دەسکردەکان کە کوردستانیان دابەش کردووە، بێ ماناکردووە، هەڵویست وەرنەگرتنی ئێمەی کوردان لە مژارە نەتەوەیەکان و ئەو مژارانەی کە پەیوەندی بەچارەنووسی ئێمەوە هەیە، کەمەتەرخەمیەک کە دەبێ هەم بە تووندی ڕەخنە بکرێ و هەملێکدانەوەی و شیکردنەوەی لە سەر بکرێ، هەیە. نابێ هەڵوێست وەرگرتن لە مژارە نەتەوەیەکانیپەیوەندیدار بە چارەنووسی گەلی کورد تێکەڵ بە نەتەوەپەرەستی بکرێ. بێگومان نەتەوە پەرستی وئەوەی کە تەنیا و تەنیا نەتەوەی خۆتت لە لا پیرۆز و گرینگ بێ شتێکی باش نییە. نەک تەنیا شتێکیباش و شیاو نییە، کە تەنانەت شەڕمە بۆ مرۆڤایەتی. هەر گەلێک پیرۆزیەکانی وەکوو، نەتەوەزمان،دابوونەریت و کلتووری خۆی خۆش نەوێ ناتوانێ پەیوەندیەکی تەندرووستانە لەگەڵ گەلانیدراوسێش ببەستێ.
گەلی کوردیش بە بێ هەست کردن بەوی کە گەلێکی بندەستە، مافە نەتەوەیەکانی وەکوو مافیپەروەردە بە زمانی دایک، مافە ڕەوا سیاسی و کۆمەڵایەتیەکانی زەوت کراوە، لە هەمانکات دا هەوڵنەدا ئەو مافانەی بە دەست بێنێتەوە ، ناتوانێ لە ریزی نەتەوە زیندووەکانی جیهان دا جێگا بگرێ.بێگومان خاوەنداری کردنی لەو مافانەش بە مانای نەتەوە پەرستی نییە و مافێکی ڕەوایە کە لەمەنشووری مافەکانی مرۆڤ و جارنامەی گەردوونی مافی مرۆڤیش دا ئاماژەی پێکراوە. بەڵامداگیرکاری و سیستەمی تۆقێنەرانی داگیرکەران لە کوردستان هەستی نەتەوەیی گەلی کوردیان لاوازکردووە. بۆیە ئەمرٶ هەڵوێستەکانیان بە پێی پێویست نییە. بێ گومان ئەگەر ئێمە وەکوو کورد، ئەوڕەوشە ڕەخنە نەکەین و ڕەدی نەکەینەوە ناتوانین ژیانێكی ئازاد بۆ گەلەکمان دەستەبەر بکەین وتێکۆشانی ئازادی ئێمە بە ئاکام ناگات.
بە لەبەرچاوگرتنی پێگەی تایبەتی کوردان لە باشووری کوردستان، مرۆڤ دەتوانی بڵێ کە کوردان لەهەموو بەشەکانی کوردستان کێشەی ناسنامەی نەتەوەییان هەیە. هێشتا گەلی کورد بە روونی لەسەر مژارەکانی پاراستنی زمانی کوردی(بە هەموو زاراوەکانیەوە)، مافە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکانیخۆیان ئاگادار نین، کە ئەوانە بەردی بناخەی نەتەوەیی دیموکراتیکی کوردن. بۆ ئەوەی تابلۆیەکەیروونترمان لەو بابەتە بێتە بەردەست، بەشەکانی کوردستان جیاجیا باس ئەکەین.
باکووری کوردستان: هەرچەندە تێکۆشانێکی چڕ و پڕی سیاسی، کۆمەڵایەتی و چاندی لە باکووریکوردستان بەرێوە دەچێ، بەڵام هێشتا کاریگەری سیاسەتی نگریسی توونداندنەوەی و نکوولی کردنلە گەلی کورد خۆی ئەنوێنێ و هێشتا بەشێکی کۆمەڵگای کوردستان بەو پێیە و لە ژێر کاریگەریدرووشمە بریقەدارە و هەڵخڵەتێنەرانەکانی دەسەڵاتدارانی تورک دا هەڵوێست وەردەگرن.سەرەڕایئەوەی تێکۆشانی ئازاد و دیموکراتی گەلی کورد زەربەی کوشندەی لە داگیرکاری لە باکووریکوردستان وەشاندووە، بەڵام سیستەمی داگیرکەری هێشتا بە تەواوی هیواکان بۆ لەناوبردنی گەلیکورد و تێکشاندنی تەڤگەری ئازادی کوردان لە ناونەچووە، هەر بۆیە بە هەموو شێوەیەک و وەکووکەسێک چۆن لە کاتی خنکان دا پەلاماری چڵەپووشێکیش دەدا بۆ خۆ رزگارکردن، ئەوا سیستەمیداگیرکاریش لە باکووری کوردستان بە رۆژی ڕووناک چاو لە چاوی خەڵکی دەکات و دروو دەکات،نگریسانەترین سیاسەتەکانی هەڵخڵەتاندنی و بەکارهێنانی هەستی ئایینی گەلەکەمان وەگەرخستووە و لە هەمانکات دا دەزگا تۆقینەر و داپۆلسێنەرکانیشی بە هەموو شێوەیەک هەوڵیکووشتنی کەسایەتی تاک و کۆمەڵگای کوردی ئەدەن.
باشووری کوردستان: سەرەڕای ئەوەی لە باشووری کوردستان قەوارەیەکی سیاسی تایبەت بەکوردان هەیە، بەڵام لە بەر ئەوەی خۆی لە بازنەی پارچەچیەتی ڕزگار نەکردووە، هەڵوێستەکانی لەئاستی نەتەوەیی دا نەک وڵامدەرەوەی چاوەڕوانی بەشەکانی دیکەی کوردستان نەبووە، بەڵکوو زۆرلاواز، شەرمنانە و جارو باریش بە شەڕمەزارکردنی تەڤگەری ئازادی لە بەشەکانی دیکە لە بەرئەنجامدانی چالاکی سەربازی، بە شێوەیەک لە دژی بەرژەوەندیە نەتەوەیەکانی گەلی کورد بووە. لەئاستی ناوخۆشدا لە بەر ئەوەی سیاسەتێکی دیموکراتیک و روون بەرێوەنوچووە، متمانەی خەڵکی بەدەسەڵاتی کوردی لاواز بووە، کە لە ڕاستی دا زەربەیەک بووە کە لە هەستی نەتەوەیی گەلی کورددراوە. لە دۆخێکی بەو شێوەیەدا لە جێگای ئەوەی هەڵمەتێکی نەتەوییەیانە بۆ گەراندنەوەی ناوچەدابڕێنراوەکان بدرێ و پەیوەندی لەگەڵ بەشەکانی دیکە لە سەر ئەساسی خاوەنداری کردن لە مافەسیاسی و نەتەوەیەکانی گەلەکەمان لە بەشەکانی دیکە پەر بستێنێ، چینی دەسەڵاتدار بە هەمووشێوەیەک خۆی لە جەماوەر جیا کردوتەوە دابڕانێکی قوڵ لە نیوان خەڵکی و ئەلیتی سیاسی دادرووست بووە کە بێ باوەڕی بە نرخە نەتەوەیەکانی بە داوە بووە.
ڕۆژهەڵاتی کوردستان: لە رۆژهەڵاتی کوردستان تێکۆشانی رزگاری نەتەوەیی لە سەدەی ڕابردوودا ناوبەناو گەش بووە و ناوبەناو بێدەنگ بووە، بەڵام هەستی نەتەوەیی و هەڵوێست وەرگرتننەتەوەیی لە ئاستی سۆز دا ماوەتەوە و بەرێکخستن نەبووە. هەر چەند دەسەڵاتی پاشایەتیهەوڵی دا بە کۆپی مێتۆدەکانی دەوڵەتی تورک، گەلی کورد و گەلانی دیکەی ئێران لە ناو ببات،بەڵاملە بەرامبەر ئەوە تێکۆشانێکی ڕادیکاڵی خاوەنداریکردنی لە نرخ و پیرۆزیەکان لە لایەن گەلەوەبەرێوەچوو. لە ئێستا دا و لە دوای ٣٠ چەند ساڵ دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی، ئەم رژیمە بەشێوەیەکی نەرم و دوورلە پێوانەکانی ئەخلاقی لە هەوڵی لەنابردنی گەلی کورد دایە، بە شێوەیەکگەلی کورد بە خۆیشی نازانێ. خۆ بە کەمزانین، زمانی خۆ بە کەمزانین، لاسایی کردنەوەیکوێرکویرانە لە شێوازی ژیانی فارسەکان و زۆر دیاردی دیکە بەشیكن لە ئاکامی سیاسەتەکانیکۆماری ئیسلامی کە هەم بە شێووەیەکی زەخت و گووشار لە سەر کۆمەڵگا فەرزی دەکات و هەم بەشێوەی هێرشی نەرمی کلتووری بۆ توواندنەوەی کوردان ئەنجامی ئەدا. پارتەکانی رۆژهەڵاتیکوردستان لە بەرامبەر ئەو ڕەوشە بێچارە ماوون و لە جێگای پەردان بە پلاتفرۆمێکی نەتەوەیی بۆئەوەی تێکۆشان لە رۆژهەڵات گەشتر ببێ و لەگەڵ ئەوەدا ڕێگری بکرێ لە توواندنەوەی گەلی کورد لەلایەن رژیمی ئێرانەوە، لە دوای بەرژەوەندی رۆژانە و وەرگرتنی ئێتیکێتی هەرزان، لە ناوخۆیان دادەنووکەشەڕێ ئەکەن.
ڕۆژئاوائ کوردستان: هەستی نەتەوەی لە رۆژئاوای کوردستان بە بەراوەرد لەگەڵ بەشەکانیدیکەی کوردستان پیشکەوتووترە، لە زرۆێک لە قۆناغەکانی سەدەی ڕابردوودا کوردانی رۆژئاوا لە نێوتیکۆشانی رزگاری نەتەوەیی بەشەکانی دیکەدا جێگایان گرتووە و بەو شێوەیە هەڵوێستی خۆیاننیشان داوە. لەئێستادا بە تایبەتی لە دوای سەرهەڵدانی گەلان لە سووریا و وەرچەرخانی ئەوسەرهەڵدانە بۆ شەڕی ناوخۆیی، کوردان لە سووریا رووبەرووی دوو هەڵوێست بوونەتەوە. یەکەمیانئەوەیە کە رۆژئاوای کوردستان بە بەشێک لە کوردستان دەزانێ و لەگەڵ ئەوەی کە مایلە کێشەیگەلەکەمان لەو بەشە لە چوارچێوەی سووریا دا چارەسەر ببێ،بە بێ ئەوەی هێچ لایەنێک لەولایەنانەی لە نێو شەڕدان لە سووریا بگیرێ ، بەڵکوو لایەنی مافەکانی گەلی کورد بگیرێ و لەهەمانکات دا لە بەرامبەر هاونەتەوەکانی خۆیان لە بەشەکانی دیکە بێ بەرپرسیاری نین و دەبێپەیوەندیەکەیان چڕوپرتر بێتەوە. چوونکە کێشەی کورد لە هێچ بەشێکی کوردستان دابڕاو لەبەشەکانی دیکە نییە. مەیلێکی دیکە ئەوەی کە کوردان سووریایی دەبینن و لە ناکۆکیەکانی ئێستا لەسووریا دا بەرەی ئێخوان الموسلمین و هێزە دژبەرەکانی ئەسەدیان هەڵبژاردووە، کە هێچ گارانتیەکنییە ئەو هێزانە لە رژیمی ئەسەد خراپترلە گەلی کورد ناکەن. لە هەمانکات دا ئەم مەیلە لە هەوڵیئەودایە قەوارەیەک وەکوو ئەوەی لە باشووری کوردستان لە رۆژئاوا درووست ببێ کە چەندەوڵامدەرەوەیە ئێوەی بەڕێز بڕیار بدەن و بەراوەردی بکەن. ئەگەر ئەم دوو مەیلە "دەستەی باڵای کورد"لە رۆژئاوا لاواز بکەن، بە مانای لاوازکردنی هەستی نەتەوەیی لە رۆژئاوای کوردستان دێ. دەبێکوردان لە رۆژئاوا و لە هەموو بەشەکانی دیکە پێش ئەوەی لە هەر لایەنێک دا خۆیان ببینەوە،هەڵوێستیان لە لای مافەکانی گەلی کورد بێ.
لە ئەنجام دا دەردەکەوی هێشتا سیاسەتی داگیرکاری لە سەر تاک و کۆمەڵگای کوردی بەکاریگەرە.هێشتا تاکی کورد لە ئەنجامی سیاسەتی تووندوتیژی داگیرکەرانی کوردستان دا خۆیان بە کەمئەزانن و هەستی نەتەوەیی و خاوەنداریکردنی لە نرخە پیرۆزەکانی کۆمەڵگای کوردستان لاوازە.هێشتا لە کوردستان دا داگیرکەران هەستە ئایینەکانی کوردن لە دژی ئەوان بەکار دێنێ و هێشتاهیوادان بتوانن گەلی کورد لەناوببەن. بازنەی شۆرش، تێکچوون لە کوردستان هێشتا کاریگەریەکانیلە سەر کۆمەڵگا و تاکی کورد ماوە،کە هۆکارێکی لاوز بوونی هەستی نەتەوەییە. سیاسەتیبەشێکی زۆری لایەنە سیاسیەکانی کوردستان و بە تایبەتی دەسەڵاتی باشووری کوردستان لەسەر ئەساسی پشتبەستن بە دەرەوە بەرێوە دەچی کە یارمەتی بەهێزبوونی هەستی نەتەوەیینادا، بە پێچەوانەوە لە کاتێک دا پێویستیانە بە شێوەیەکی هەلپەرستانە هێما نەتەوەیی ونیشتمانیەکانی گەلی کورد لە قازانجی بەرژەوەندیەکانی تاک، بنەماڵە پارت و لایەنی خۆیان بەکاردەبەن، کە هۆکاری لاوازبوونی هەستی نەتەوەیی کوردانە.
بەڵام لە کوردستان هەموو شتێک ڕەش نییە و کوردانیش بێ هیوا نین. ئەوەی جێگای خۆشحاڵییە لەسایەی تێکۆشانی تەڤگەری ئازادی گەلی کورد دا، نرخەکانی نەتەوەیی دیموکراتیک لە هەڵکشاندایە و رۆژ لە دوای رۆژ گەلی کورد زیاتر لە یەکدی نزیک دەبنەوە، بەلام بێگومان پێویستە سیاسەتینەتەوەی دیموکرات، بتوانێ زیاتر خۆی لە کوردستان دا بناسێنێ.
لە سەر ئەو ئەساسە، لە بابەتەی داهاتوودا لە سەر نەتەوەیی دیموکراتیک، باس و گفتووگۆ دەکەین!
* بابەتی سەرەوە، لە لایەن نووسەرەوە پێشکەش بە "محەممەد بادووزاده" ناسراو بە "عەگید مهاباد"کراوە کە لە رێگەی نیشتمانەکەی گیانی بەخت کردووە.
No comments:
Post a Comment